"सोन्याची बाहुली"

खास लहान मोठ्यांकरिता, व मोठ्या लहानांकरिता
एक रहस्यपूर्ण तीन अंकी नाटक


*** अंक पहिला ***
( एका छोट्या गावातील छोट्या घराची एक छोटीशी खोली. एका कोपर्‍यात एक रायटींग टेबल, त्यावर बरीचशी पुस्तकें. दुसर्‍या कोपर्‍यात छोटसं कपाट. मध्यभागी काही खुर्च्या, समोर एक गोल टेबल, व त्यावर एक फोन. पडदा वर जातो तेव्हां तीन मुलं -- अभय, त्याची बहीण रेखा, व अजय -- अस्वस्थपणे फेर्‍या मारीत असतात. यांचीं वयं अकरा ते तेरा वर्षांपर्यंत. काही वेळ फेर्‍या मारल्यावर ... )
रेखा : ए दादिटल्या, मी दमले.
अभय : हूं, म्हणे दमले. दमलीस तर गेलीस उडत.
अजय : तुम्हीं मुली म्हणजे ना, नेहमी अशाच. जरा वेळ फेर्‍या मारल्या की, "मी दमलें".
अभय : ते काही नाही. आम्ही फेर्‍या मारणार म्हणजे मारणार. काय रे अजय?
अजय : बरोबर आहे, आम्ही फेर्‍या मारणार म्हणजे मारणार. तू हवीतर आत जा अन काय हवं ते कर.
रेखा : अरे पण फेर्‍या तरी किती वेळ मारायच्या? अर्धा तासपासून आपल्या नुसत्या फेर्‍याच चालू आहेत. इथून तिथे, तिथून इथे.
अभय : शहाणीच आहेस तू अगदी. म्हणे अर्धा तास? अर्धा तास काहीच नाही. तुला काहीच माहीत नाही. विचार करायचा असला म्हणजे मोठमॊठे डिटेक्टिव अशाच फेर्‍या मारीत असतात. फक्त अर्धा तासच नव्हे तर दीडदोन तास. अश्या --- (हनुवटी खाजवीत एकदम थाटाने चालून दाखवतो.) कळलं?
रेखा : कळलं बरं, कळलं. मी सुद्धा वाचलीयत म्हटलं तसलीं पुस्तकं बाबांच्या कपाटात.
अजय : फक्त पुस्तकं वाचून काहीच उपयोग नसतो, रेखाबाई. त्याला अक्कल लागते अक्कल.
अभय : बरोब्बर बोललास. दे टाळी. अर्ध्या तासात हिचे पाय दुखायला लागले. आपलं काम एवढं सोपं थोडंच आहे की मारल्या चार फेर्‍या, व आले विचार डोक्यात? तू जा आत व पुस्तकं पालथी घाल. चलरे अजय, आपण मारूं फेर्‍या.
( अभय व अजय दोघे काहीवेळ फेर्‍या मारतात. मग --- )
अजय : अभय, आता मात्र माझेदेखील पाय दुखायला लागले. थोडा वेळ आपण स्वस्थ बसून विचार करूंया.
रेखा : सकाळपासून आपला विचारच चाललाय. नो ऍक्शन!
अजय : खरं सांगायचं तर तुमचं गांवच मुळी भिकार आहे. रेखा सांगते तसं अगदी नो ऍक्शन. मुळीच मजा नाही येत. तरी मी बाबांना सांगत होतो, मला नाहीं जायचं साहसपुरला. म्हणे साहसपूर! नांवच फक्त साहसपूर, पण इथं तर काहीच घडत नाही. बस, दिवसभर झोपायचं ---
अभय : झोपून कंटाळा आला की गप्पा मारायच्या ---
रेखा : गप्पा मारून कंटाळा आला की खात सुटायचं ---
अजय : खाऊन कंटाळा आला की पुन्हा झोप ---
अभय : मग पुन्हा गप्पा.
रेखा : मग पुन्हा खाणं.
अजय : पुन्हा झोप.
अभय : पुन्हा बडबड.
रेखा : पुन्हा खाणं.
अजय : मग पुन्हा ---
रेखा : आता पुरे. तेच-तेच काय आपण पुन्हापुन्हा बडबडतोय? आपण खाऊया का काहीतरी?
अभय : (जोराने हसून) अजय, दे टाळी.
अजय : (टाळी देऊन) टाळी कशासाठी?
अभय : अरे, या मुलींचं अस्संच असतं बघ. सदानकदा यांचं तोंड आपलं चालू. जेव्हा या खात नसतात तेव्हा बडबडत असतात, अन जेव्हा बडबडत नसतात तेव्हा खात असतात.
अजय : हे जागेपणीं झालं. जेव्हा या झोपलेल्या असतात तेव्हा देखील यांचं तोंड चालूच, घोरणं. (घोरून दाखवतो.)
रेखा : (रागाने) माझी एवढी चेष्टा करायची गरज नाही हं. मी जातेच कशी इथून. माझी गरज लागेल तेव्हा या मला मस्का लावायला.
अभय : रेखाबाई, खुश्शाल जा. आम्हाला तुझी गरजच लागणार नाही मुळी. उलट गेल्याबद्दल आभार मानूं तुझे.
( रेखा रागावून कोपर्‍यातल्या टेबलावर जाऊन बसते. )
अजय : अभय, मला एक कळत नाही, तुम्ही पोरं या रटाळ गावात दिवस तरी कसे काढता? मला तर अगदी दोनच दिवसांत सॉलीड कंटाळा यायला लागला.
रेखा : ए, मला एक मस्त आयडिया सुचलीय.
अभय : आता कां मधेमधे बोलतेस? आम्ही मस्का लावायला आलो नव्हतो कांही.
अजय : अभय, तू गप्प रे. रेखा, तू बिनधास्त बोल. कसली आयडिया?
रेखा : (अभयला चिडवून दाखवीत) आज दादाचा मित्र विकास व त्याची बहीण वनिता येणार आहेत आपल्याकडे.
अजय : मग?
रेखा : मग काय? मज्जाच मज्जा! येताना तो ढीगभर पुस्तकं घेऊन येईल. मग बघा दिवस कसे भराभर जातात ते.
अभय : पहिल्यांदाच शहाणपणाचं बोललीस. आज विकास येणार आहे, म्हणजे धम्माल येईल.
अजय : ती कशी?
अभय : तुला माहित नाही. जिथं विकास असतो ना, तिथं हज्जार भानगडी असतात. खूप धमाल येते, काही विचारू नकोस. कधी या हरवलेल्या वस्तूंचा तपास लाव, तर कधी त्याचा पाठलाग कर.
अजय : फॅण्टॅस्टिक! मग तर धमालच येईल. कधी येणार तुझा तो विकास?
( इतक्यात दारात एक पंधरा-सोळा वर्षांचा मुलगा, विकास, व एक सुमारे दहा वर्षांची मुलगी, वनिता, येऊन उभे रहातात. विकासच्या हातात एक मोठी सूटकेस व वनिताच्या हातात एक छोटी बॅग असते. फक्त रेखा त्यांना पहाते व --- )
रेखा : दादा ...
( विकास दारातून तिला गप्प रहाण्याची खूण करतो. )
रेखा : दादा, सांग ना, कधी येणार विकास?
अजय : हो अभय, सांग ना, कधी येणार हा तुझा विकास?
विकास : (दारातून आंत येत) आजच येणार आहे हा विकास, आत्ताच येणार आहे. हा बघ, आला देखील.
( अभय आनंदाने जाऊन विकासला मिठी मारतो. अजय आश्चर्याने त्यांच्याकडे बघत रहातो. वनिता धावत जाऊन रेखाला बिलगते. )
अभय : अजय, हाच तो प्रसिद्ध विकास, ही त्याची बहीण वनिता.
रेखा : आणि विकास, हा माझा मावसभाऊ, अजय.
अभय : फक्त तुझा नाही, आमचा मावसभाऊ. दोनच दिवसांपूर्वी मुंबईहून आलाय आपली सुटी घालवण्याकरिता.
विकास : हॅल्लो अजय, कसा आहेस?
अभय : बरा दिसतोय ना? म्हणजे बरा आहे. तुमचं हाय-हॅल्लॊ नंतर. आधी सांग, तू आपल्याबरोबर कायकाय भानगडी घेऊन आलायस? फटाफट सांग. कुठे कसली चोरी झाली? कुणी कुणाचा खून केला? आज आपल्याला कुणाचा पाठलाग करायचा आहे?
विकास : अरे हो, जरा हळू चालव आपल्या प्रश्नांची गाडी.
अभय : ते शक्य नाही. आज आमची गाडी एकदम फास्ट धावणार आहे. Not stopping at any stations. आधी माझ्या प्रश्नांची उत्तरं दे. अगदी नॉन-स्टॉप. नाहीतर मी तुझा खून करेन.
विकास : (हसत) अजय, बाबारे तुझ्या या भावाला सांग, तेवढं एक करू नकोस. कारण मी मेलो तर माझी ही बॅग कुणालाच उघडता येणार नाही. आणि बॅग नाही उघडली तर तुम्हाला पुस्तकंबिस्तकं काही मिळणार नाहीत. मग बसा बोंबलत.
अजय : अभय, त्या बिचार्‍याला थोडा दम तरी घेऊं दे.
अभय : काही बिचाराविचारा नाही हं. आणूनआणून शेवटी पुस्तकंच आणलीस ना? त्यापेक्षा एखादी मस्त भानगड घेऊन आला असतास तर काही बिघडलं असतं तुझं?
विकास : सॉरी दोस्त, गुन्हा कबूल. या खेपेला येताना मी कसलीच भानगड नाही आणली. पण काळजी नको. मी आहे म्हणजे भानगड फार दूर नसेल..
रेखा : ए विकासदादा, या अभयच्या भानगडी गेल्या खड्ड्यात. तू मला आपली पुस्तकं दे बघू..
वनिता : दादा, तुझ्या बॅगेतला माझा टॉवेल दे. खूप दमलेय मी. मस्त थंड पाण्याने आंघोळ करायची आहे मला.
अभय : मग आधी तुम्ही दोन्ही मुली आत कटा बघू. आत जाऊन आंघोळ करा नाहीतर काय हवा तो धुमाकूळ घाला.
विकास : मला आधी बसून माझी बॅग तर उघडूं द्या. मग मी तुला तुझा टॉवेल, रेखाला तिची पुस्तकं व जमल्यास अभयला चिक्कार भानगडी देईन.
अजय : आणि मला काहीच नाही?
अभय : वेडाच आहेस. विकासनं आणलेल्या भानगडी आपण तिघांनी मिळून सोडवायच्या.
रेखा : अन आम्ही नाही वाटतं?
अजय : मुलींची कटकट नकोय आम्हांला.
अभय : आता कसं शहाण्यासारखं बोललास.
वनिता : दादा, असला कसला रे हा आगाऊ मुलगा?
विकास : आधी सगळेजण गप्प बसा पाहू. मी माझी बॅग उघडतो आधी.
( विकास मधल्या खुर्चीवर बसून आपली बॅग उघडायला लागतो. सर्वजण त्याच्याभोवती घोळका करून उभे रहातात. बॅग उघडायला थोडा त्रास होतो म्हणून विकास आपल्या खिशातील स्क्रूड्रायवर काढून बॅग उघडतो. बॅग उघडताच त्याच्या चेहर्‍यावरचे भाव बदलायला लागतात. तो वैतागलेला दिसतो. हळूंहळूं बॅगेतील एकेक कपडे काढून तो खाली फेकायला लगतो. कपडे बरेच मोठे असतात. )
अभय : काय विकासराव, हे काय? आपल्या बाबांची तर बॅग घेऊन आला नाहीस ना?
( विकास उत्तर देत नाही. तो हळूंहळूं सगळी बॅग रिकामी करून त्यातले कपडे बाहेर फेकतो. तेवढ्यात रेखा बॅगेत पाहून जोरजोराने हंसायला लागते. )
अजय : रेखा, हंसायला काय झालं?
रेखा : तूच येऊन बघ.
( अभय व अजय जवळ येऊन बॅगेत पहातात व हंसायला लागतात. फक्त विकास तेवढा गंभीर व गप्प आहे. )
अभय : विकास, तू बाहुल्यांबरोबर कधीपासून खेळायला सुरवात केलीस?
रेखा : अन तुम्ही मुलं मात्र आम्हा मुलींना चिडवायला नेहमी तयार असता.
वनिता : दादा, तू बाबांचे कपडे कशाला आणलेस? आणि ही बाहुली कुणाची आणलीस?
विकास : (चिडून) तू गप्प बस बघूं. माझं डोकं नको खाऊस.
वनिता : चूक तुझीच, मग उगीच माझ्यावर कशाला चिडतोस?
विकास : (थोडा शांत होत) चूक नाही, काहीतरी भानगड झालीय खास.
अभय : (आनंदाने ओरडत) हुर्रे! भानगड? वेरी गुड! तरी मला वाटलंच, विकास भानगडींशिवाय येणं अशक्यच.
विकास : म्हणजे तुला वाटतं तशी भानगड नाही काही. तशी साधीच गोष्ट आहे.
अभय : हॅत तिच्या!
( विकास वैतागून ओरडतो. )
वनिता : काय झालं दादा?
विकास : ही बॅग माझी नाही.
सर्वजण : (ओरडून) काय?
विकास : त्यात ओरडण्यासारखं काही नाही. ही बॅग माझी नव्हे.
रेखा : मग कुणाची?
विकास : तेच तर शोधून काढायचं आहे आपल्याला.
अभय : (आनंदाने ओरडून) लगेच सुरवात करूया शोधायला.
अजय : अब आयेगा मज़ा.
वनिता : ए दादा, मला माहीत आहे बॅग कुणाची असेल ते.
विकास : कुणाची?
वनिता : त्या माणसाची.
( अभय जोरजोराने हसायला लागतो. )
वनिता : हसायला काय झालं?
अभय : बॅग माणसांचीच असते. कुत्र्यामांजरांची नाही. एवढी साधी गोष्ट सांगायला तुझ्या अकलेची गरज नव्हती.
अजय : पण मला एक प्रश्न पडलाय.
विकास : काय?
अजय : बॅग मोठ्या माणसाची असती तर ती बाहुली कुणाची? मोठा माणूस बाहुलीबरोबर नक्कीच खेळणार नाही.
वनिता : तो माणूस बाहुली आपल्या मुलीसाठी घेऊन जात असेल.
विकास : शक्य आहे. साधी गोष्ट आहे.
अभय : शक्य आहे, पण साधी गोष्ट नाही.
रेखा : एक गोष्ट नक्की आहे. विकासदादाला वाटते तेवढी साधी गोष्ट दिसत नाही ही. यात नक्कीच काहीतरी भानगड आहे.
अभय : रेखाचं म्हणणं बरोबर आहे. आणि मी आधीच म्हणालो होतो. विकास जिथं आहे तिथं भानगड असायलाच हवी.
अजय : मोठ्या माणसाच्या बॅगेत बाहुली म्हणजे नक्कीच भानगड आहे. आणि भानगड असली तर आपण इथं जन्मभर रहायला तयार आहोत. माझे बाबा नेहमी म्हणतात, मी भानगडी करण्यात नंबर वन आहे.
अभय : अजय, पण इथं तू भानगड करायची गरजच नाही मुळी. भानगड आपल्यापुढे तयार आहे, आपल्याला फक्त भानगड सोडवायची आहे.
वनिता : ए दादा, ती बाहुली मला द्याना.
( विकास वैतागून बाहुली वनिताला देतो व दूर जाऊन विचार करायला लागतो. )
रेखा : मला वाटतं की आपण या बॅगेचा मालक शोधून त्याची बॅग त्याला देऊन टाकू.
अजय : (बॅग पहात) हे बघा, या बॅगेच्या मालकाचं नांव व पत्ता.
( सगळेजण अजयभोवती गोळा होतात. )
सर्वजण : बघूं बघूं.
विकास : (बॅगेवरील नाव वाचीत) मिस्टर शामराव काळे. यावर पत्ता मुंबईचा आहे.
अभय : त्याला या गावात शोधणार तरी कुठे?
अजय : पण त्याची बॅग तर त्याला दिली पाहिजे.
वनिता : दादा, मला ही बाहुली खूप आवडली.
अभय : लोकांच्या बाहुलीशी आपल्याला मुळीच खेळायचं नाही.
अजय : आपल्याला मुळी बाहुलीशीच खेळायचं नाही, मग लोकांची असो किंवा आपली स्वत:ची.
रेखा : जरा माझं ऐका.
( सर्वांचं लक्ष रेखाकडे जाते. तिच्या हातात बाहुली आहे. )
रेखा : ही साधीसुधी बाहुली नाही.
अभय : मूर्खच आहेस अगदी. बाहुलीसारखी बाहुली आहे. म्हणे साधीसुधी बाहुली नाहीं. वेडाबाई कुठची!
रेखा : मी पुन्हां सांगते, ही बाहुली साधीसुधी नाही.
सर्वजण : (आश्चर्याने) म्हणजे?
रेखा : ही हातात धरून पहा.
( आळीपाळीने सगळेजण बाहुली हातात घेऊन तिचं निरीक्षण करतात. )
रेखा : काय आढळलं?
सर्वजण : साधीच तर बाहुली आहे.
रेखा : साफ चूक. नीट पहा. ही बाहुली इतर बाहुल्यांपेक्षा जड आहे.
सर्वजण : (ओरडून) काय?
रेखा : होय.
सर्वजण : मला बघूंदे ... मला बघूंदे.
( सगळेजण तिच्या हातातून बाहुली हिसकावून घ्यायचा प्रयत्न करतात. त्या गडबडीत बाहुली रेखाच्या हातून निसटून दाराकडे जाऊन पडते. याच वेळी दारात एक मध्यमवयीन गृहस्थ येऊन उभा आहे, पण त्याच्याकडे कुणाचंच लक्ष नाहीं. )
सर्वजण : बाहुली कुठे गेली?
गृहस्थ : (खाली वाकून बाहुली उचलत) माझ्याकडे आहे.
( सर्वजण चमकून दाराकडे बघतात. )
वनिता : (विकासला) दादा, मी त्या माणसाला कुठंतरी पाहिलंय.
विकास : मीसुद्धा. पण कुठं?
अभय : विकास, त्याच्या हातातली बॅग पाहिलीस? अगदी तुझ्या बॅगेसारखीच आहे.
अजय : त्याच्या बॅगेसारखी नाही, विकासचीच बॅग आहे ती. विकासने आणलेल्या बॅगेत याच माणसाचे कपडे होते. आणि आपण त्याची मस्करी करीत होतो,
गृहस्थ : (हसायचा प्रयत्न करीत) मुलांनो, कसलीं खलबतं चाललीयत तिथं?
रेखा : (धैर्य एकवटून) कोण हवंय तुम्हांला?
गृहस्थ : मला सर्वच मुलांना भेटायला आवडेल, पण तुमच्यापैकी विकास जोशी कोण आहे?
विकास : (पुढे होत) मी विकास जोशी. काय काम आहे?
गृहस्थ : खूप महत्वाचं काम आहे. आज गाडीने येताना माझी बॅग तू घेऊन आलायस.
विकास : (रोखून पहात) मी? तुमची बॅग घेऊन आलो --- का तुम्हीच जाणून-बुजून बॅगांची अदलाबदल केलीत?
गृहस्थ : (चपापून) आं? छे, छे, तुझी काहीतरी चूक होतेय.
( वनिता झटकन पुढे होऊन त्याच्या हातातली बाहुली ओढून घेते. )
वनिता : माझी बाहुली... चूकून तुमच्या हातात आली.
गृहस्थ : (अजून हसायचा प्रयत्न करीत) शक्य आहे, बाळा, शक्य आहे. माझीच चूक झाली असेल. पण ती बॅग व खाली पडलेले कपडे माझेच आहेत. यात काही चूक नाही.
रेखा : पण ही बॅग तुमचीच आहे कशावरून?
गृहस्थ : कारण ती बॅग शामराव काळेच्या मालकीची आहे, व मी शामराव काळे आहे. हवंतर माझं ओळखपत्र दाखवूं शकतो मी.
विकास : (हात जोडून) नाही, त्याची गरज नाही. तेवढा विश्वास आहे आमचा. खूप आनंद झाला तुम्हाला भेटून. तुमच्या हातातली बॅग माझी आहे.
गृहस्थ : (विकासला हातातली बॅग देत) ही घे तुझी बॅग. आणि माझी बॅग?
विकास : समोरच आहे. तुम्हीं घेऊन जाऊं शकतां.
( रेखा विकासला चिमटा काढायचा प्रयत्न करते. तो गृहस्थ वाकून खाली पडलेले कपडे बॅगेत भरायला लागतो. बॅग भरून झाल्यावर --- )
गृहस्थ : थॅंक्स. बॅग मिळाली, पण अजून एक वस्तू शिल्लक आहे.
वनिता : कोणती वस्तू?
गृहस्थ : तुझ्या हातातली ती बाहुली.
विकास : वनिता, ती बाहुली देऊन टाक त्यांना.
( एवढ्यात रेखा विकासला जोराचा चिमटा काढते. तो ओरडतो. )
रेखा : विकासदादा, ही बाहुली वनिताची आहे. मला माहीत आहे.
वनिता : मी नाही देणार माझी बाहुली कुणाला.
गृहस्थ : (आवाज थोडा कठोर) हे पहा मुलांनो, ती बाहुली माझी आहे व मला परत हवीय.
विकास : मिस्टर काळे, तुम्हीं आम्हाला धमकी देताय?
गृहस्थ : (विकासच्या पाठीवरून हात फिरवीत) धमकी नव्हे, मुला. पण ती बाहुली मला हवीय. माझ्या मुलीची बाहुली आहे ती.
( रेखा वनिताच्या हातातून बाहुली घेऊन टेबलाकडे जाते. )
रेखा : आता बघूं कोण घेतं वनिताची बाहुली ते.
( आता अभय, अजय, रेखा, व वनिता खोलीच्या एका कोपर्‍यात आहेत, तर बरोब्बर त्यांच्या समोरच्या बाजूला दाराजवळ विकास उभा आहे व त्याच्या मागे तो गृहस्थ. )
विकास : वनिता, ठीक आहे, ठेव ती बाहुली तुझ्याकडे. मिस्टर काळे, जाऊं देना. आम्ही तुम्हाला या बाहुलीची किम्मत देऊं. चालेल?
गृहस्थ : नाही चालणार. मी बाहुली घेतल्याशिवाय इथून जाऊं शकत नाही.
( आता तो गृहस्थ हलकेच आपल्या खिशातून एक पिस्तुल काढून विकासच्या पाठीवर टेकवतो. हे प्रेक्षकांना दिसत असलें तरी स्टेजवरील मुलांना दिसत नाहीं. )
गृहस्थ : विकास, तू यांच्यापेक्षा मोठा आहे, शहाणा आहेस. तू ऐकशील ना माझं? माझ्या मुलीची बाहुली ... मला परत द्यायला सांग पाहूं त्यांना.
रेखा : विकासदादा, बाहुली वनिताची आहे.
अभय : काका, तुम्ही बॅग घेऊन जाना. हिला बाहुली खूप आवडलेली आहे.
अजय : शिवाय, तुमच्या बॅगेवर पत्ता मुंबईचा आहे, म्हणजे तुमची मुलगी मुंबईलाच असेल. तिला तिथं बाहुल्यांची काय उणीव?
विकास : अभय-अजय, तुम्हीं उगीच मध्ये बोलूं नका. रेखा, ती बाहुली मला दे. यांच्या मुलीची आहे.
( सगळेजण आपापसात कुजबुजायला लागतात, "या विकासला काडीची अक्कल नाही". )
विकास : मिस्टर काळे, तुम्हाला बाहुली हवी ना? तुमची बाहुली आहे, तुम्हाला मिळेल. त्यासाठी एवढं भांडण कशाला? मी आणून देतो तुम्हाला.
( विकास लगेच पुढे चालायला लागतो. गृहस्थ पटकन आपलं पिस्तुल खिशात परत टाकतो. विकास रेखाच्या हातून बाहुली घेतो व दोन पावलं पुढे टाकतो. )
विकास : मिस्टर काळे, ही घ्या बाहुली. पण लक्षात ठेवा, इतक्या सहजासहजी मिळणार नाही तुम्हांला. हिसकावून घ्यावी लागेल.
गृहस्थ : (दांतओठ चावीत) तितका वेळ नाही माझ्याकडे आता. मी पुन्हां भेटेन तुम्हांला. (जायला लागतो.)
विकास : काका, माझी बॅग? का हिसकावून घ्यावी लागेल?
( तो गृहस्थ परत येऊन आपल्या हातातली बॅग खाली ठेवतो व मघाची बॅग घेऊन जायला लागतो. )
गृहस्थ : मी पुन्हां सांगतो, ती बाहुली मला मिळालीच पाहिजे.
विकास : आणि मी पुन्हां सांगतो, ती तुम्हाला हिसकावूनच घ्यावी लागेल.
( तो गृहस्थ संतापाने निघून जातो. त्याने गेल्यावर विकास घाईघाईने बॅग उघडून पहातो. )
विकास : सर्व वस्तू ठीक आहेत.
वनिता : माझा टॉवेल?
रेखा : माझी पुस्तकं?
अभय/अजय : अन आमच्या भानगडी?
विकास : प्रत्येकाला आपापल्या आवडीच्या वस्तू मिळतील, पण आधी मला ती बाहुली हवीय.
रेखा : मघाशी तर माझ्या नावाने शंख करीत होतास, बाहुली त्याला परत दे, परत दे म्हणून.
विकास : करीत होतो... कारण मघाशी माझ्या पाठीला पिस्तुल लावलेलं होतं.
( सगळेजण आश्चर्यानं ओरडतात. )
रेखा : मी आधीच सांगितलं होतं तुम्हांला की ती बाहुली साधी नव्हें म्हणून.
विकास : शाबास रेखा, तू खरोखरच शहाणी आहेस. ही घे तुझीं पुस्तकं. (तिला पुस्तकं देतो. वनिताला टॉवेल देतो.) वनिता, हा तुझा टॉवेल. (वनिता आत पळते.) अभय-अजय, तुम्हाला मिळाली ना हवी ती भानगड? (अभय व अजय आनंदाने उड्या मारतात.) आता मला माझी बाहुली हवी. (रेखाच्या हातातून बाहुली घेतो.)
अजय : मी तर आता इथं कायमचा रहायला तयार आहे.
अभय : आता असं म्हणतोयस खरं, पण एकदा विकास मुंबईला गेला की परत माझं डोकं खायला लागशील.
( इतक्यात दारात एक तरूण, रुबाबदार व्यक्तिमत्वाचा गृहस्थ येऊन दार ठोठावतो. )
विकास : काय हवंय आपल्याला? कोण आपण?
इन्स्पेक्टर : मी कोण ते पर्यायाने कळेलच तुम्हांला. तूर्त तुझ्या पहिल्या प्रश्नाचं उत्तर देतो. मला ती बाहुली हवीय.
विकास : कसली बाहुली? बाहुल्यांशी खेळायचं आमचं वय आहे असं का वाटतं तुम्हांला?
इन्स्पेक्टर : I like that. तुमचीं नावं काय?
अभय : माझं नाव अभय टिपणीस. तिथं पुस्तकांत डोकं खुपसून बसलीय ती माझी बहीण, रेखा.
अजय : मी अजय बर्वे, अभयचा मावसभाऊ.
इन्स्पेक्टर : थॅंक्स. पण मला तुमच्यापैकी कुणालाच भेटायचं नाही. मला फक्त ती बाहुली हवीय, आता.
अभय : त्याने सांगितलं तुम्हांला, बाहुल्यांशी खेळायचं वय नाहीं आमचं.
अजय : तुम्ही कुठल्या बाहुलीबद्दल बोलताय तेच कळत नाहीय आम्हाला.
इन्स्पेक्टर : शाबास बच्चे लोग. अभिनय सुंदर जमतो तुम्हांला, पण मला सर्व माहीत आहे. मला सांगा, आता इथून गेलेले गृहस्थ कोण?
विकास : आम्ही कुणीहि ओळखत नाही त्यांना.
अभय : आम्हीं त्यांना आज अगदी पहिल्यांदाच पाहिलं.
अजय : कोण होते ते?
इन्स्पेक्टर : विकास जोशीबरोबर बॅग बदललेले गृहस्थ होते ते.
विकास : तुम्हाला काय माहीत?
इन्स्पेक्टर : मला सर्व माहीत आहे. त्याने तुझ्याजवळ बदललेल्या बॅगेत सोन्याची बाहुली आहे हे देखील मला माहीत आहे. म्हणूनच मला ती सोन्याची बाहुली हवीय.
रेखा : (पटकन) पण सोन्याची बाहुली नाही ती. साधीच आहे.
इन्स्पेक्टर : (हसत) म्हणजे तुम्हाला त्या बाहुलीबद्दल माहीत आहे तर? मघाशी तर तुम्ही म्हणत होता की बाहुलीबद्दल तुम्हाला काहीच माहिती नाही.
विकास : हिच्या मूर्खपणापुढे आता काहीच लपवण्यात अर्थ नाही. हो, आम्हाला माहीत आहे बाहुलीबद्दल. नुकतेच आलेले ते गृहस्थ त्या बाहुलीसाठीच आले होते.
इन्स्पेक्टर : (घाईघाईने) तुम्ही दिली त्याला?
विकास : हो. काय करणार? ते म्हणाले की बाहुली त्यांच्या मुलीची आहे.
अभय : जवळजवळ हिसकावूनच घेतली त्यांनी आमच्या हातून.
अजय : ही वनिता रडली सुद्धा बाहुलीसाठी. हिला ठेवून घ्यायची होती बाहुली. हो की नाही ग, रेखा?
रेखा : हो ना, किती सुंदर बाहुली होती ती!
इन्स्पेक्टर : घोटाळा झाला.
अभय : म्हणजे नक्की काय झालं?
इन्स्पेक्टर : त्या बाहुलीत सोनं लपवून ठेवण्यात आलं आहे. त्यासाठी मला ती बाहुली पाहिजे होती.
विकास : (रोखून पहात) तुम्ही नक्की आहात तरी कोण?
इन्स्पेक्टर : मी खरं सांगितलं तर कदाचित तुम्हीं घाबरून जाल.
विकास : आमच्याकडे पाहून तुम्हाला खरंच वाटतं की आम्हीं घाबरून जाऊ?
रेखा : आम्ही घाबरणारी मुलं नाही आहोत.
इन्स्पेक्टर : शाब्बास पोरांनो. मी आहे इन्स्पेक्टर ढवळे.
विकास : आणि तुम्हाला वाटतं की आम्ही तुमच्या थापांवर विश्वास ठेवूं?
इन्स्पेक्टर : मुळीच नाही. तुम्हीं अगदी स्मार्ट मुलं आहात. हे माझं कार्ड पहा, म्हणजे विश्वास बसेल तुमचा.
( खिशातून आपलं कार्ड काढून दाखवतो. सगळेजण ते कार्ड बघतात. )
विकास : इन्स्पेक्टर साहेब, बसा.
इन्स्पेक्टर : बसायला वेळ नाही. ती बाहुली त्या गृहस्थाकडे गेलीय, मला त्याचा पाठलाग करायला हवा.
विकास : पण त्या बाहुलीत आहे तरी काय एवढं?
इन्स्पेक्टर : सोनं. सोन्याची बाहुली आहे ती. सांगितलं मी.
रेखा : तरीच ती जड लागत होती.
इन्स्पेक्टर : तो माणूस सोनं स्मगल करून नेत आहे. मी त्याच्यावर पाळत ठेऊन मुंबईहून त्याचा पाठलाग करीत आहे. विकास, मी तुला सुद्धा गाडीत पाहिलं होतं.
विकास : माझं नाव कसं कळलं तुम्हांला?
इन्स्पेक्टर : सोपी गोष्ट आहे. स्टेशनवर उतरल्याबरोबर मी त्या माणसाची बॅग तपासली. त्यावर नाव होतं, "कुमार विकास जोशी".
अजय : अन मग?
इन्स्पेक्टर : तेव्हाच मला कळून चुकलं की त्यानं संधि साधून बॅगांची अदलाबदल केली होती. मी परत एकदा हरलो. पुराव्याअभावी मी त्याला अटक करूं शकलो नाहीं. ती बाहुली अखेर त्याच्याच हातात राहिली.
अभय : इन्स्पेक्टरसाहेब, तुम्ही अटक करूं शकत नाही त्याला?
इन्स्पेक्टर : नाहीं पोरांनो, मी म्हटलं ना, केवळ संशयावरून कुणालाहि अटक करता येत नाहीं आम्हांला. भक्कम पुरावा लागतो त्यासाठी.
विकास : अन तो पुरावा, म्हणजे ती बाहुली, सोन्याची बाहुली, त्या माणसाच्या हातात आहे. खरं ना? तुम्हांला त्याचा पाठलाग करायचा असेल ना?
इन्स्पेक्टर : हो मुलांनो, आता निघतो मी. पुन्हा भेटूच आपण. थॅंक्स.
( इन्स्पेक्टर घाईघाईने निघून जातो. रेखा त्याच्या पाठोपाठ जाऊन तो गेल्याची खात्री करून घेते. )
रेखा : गेला एकदाचा. आणि काय रे विकास, त्या इन्स्पेक्टरला खोटं का सांगितलंस की ती बाहुली त्या माणसाने नेली असं?
अभय : मग काय, ती आपल्याच जवळ आहे असं सांगून सारी मजा घालवायची? या गोष्टीचा शोध तर आपल्यालाच लावायचा आहे ना?
अजय : शिवाय आपल्याला स्वप्न थोडंच पडलं होतं तो गृहस्थ पोलिसांतला आहे म्हणून?
विकास : जाऊंदे. आता वाद नको. जे झालं ते उत्तमच झालं म्हणायचं. प्रत्येकाने आपापली कामगिरी उत्तम वठवली.
रेखा : आता कायरे होणार?
विकास : अब आयेगा मज़ा. हे बाहुलीचं प्रकरण भलतंच गूढ होत चाललंय. माझी खात्री आहे की तो माणूस पुन्हा एकदां ती बाहुली घेण्याचा प्रयत्न करेल.
अजय : पण आपण त्याला घेऊं दिली तर ना? आपण त्याला सामना द्यायचा.
विकास : सगळं खरं, पण ही भानगड अभयच्या आईबाबांना कळली म्हणजे?
अभय : त्याची काळजी नको. आईबाबा दोघेही बाहेर गेलेयत व आजचा दिवस तरी येणार नाहीत. आणि आपण सर्वांनी शपथ खायची की हे गुपित त्यांना कळूं देणार नाही. रेखा ....
रेखा : माझ्याकडे बोट नको दाखवूंस. मी कधीच कुणाला नाही सांगणार. तू आपली काळजी घे.
विकास : प्रत्येकाने आपापली काळजी घ्या म्हणजे झालं.
अजय : (हसत) आणि आपल्या सर्वांची काळजी विकास घेईल.
विकास : पण आता नव्हे. आता मी चिक्कार दमलोय. जरा आराम करूं द्या मला.
अजय : मला सुद्धां. मघापासून फेर्‍या मारून मारून माझे देखील पाय दुखतायत.
अभय : माझेदेखील.
रेखा : चला, आपण सर्वच जण मस्तपैकी आराम करूंया.
( सगळेजण आत निघून जातात. पडदा पडतो. )

* * * * * पहिला अंक समाप्त * * * * *

* * * * * दुसरा अंक * * * * *
( प्रवेश पहिला )

( पहिल्या अंकातील देखावा. दुसरा दिवस. आता खोली बरीच नीट लावलेली दिसते. पडदा वर जातो तेव्हां पांचही मुलं गप्पा मारताहेत. )
अजय : विकासचा तर्क खरा ठरला.
वनिता : कसला तर्क?
अजय : हाच की तो कालचा माणूस पुन्हां एकदा बाहुली घ्यायचा प्रयत्न करील.
रेखा : याचं सगळं श्रेय खरं म्हणजे मला मिळालं पाहिजे.
अभय : का म्हणून?
रेखा : कारण तुम्हां सर्वांना आधी मीच सांगितलं होतं की ती बाहुली साधीसुधी नाही ते. अखेर माझाच तर्क खरा ठरला.
अभय : (चिडवीत) अखेर माझाच तर्क खरा ठरला. कधी नाही चालत ती एकदा अक्कल चालली म्हणून एवढा भाव खायला नको कांही.
रेखा : खाणार, मी भाव खाणार. मला सांगणारा तू कोण? मला हवा तेवढा, हवा तेव्हां आणि हवा तिथं भाव खाणार मी.
अभय : खा. भाव खा, हवा खा. हवं तेव्हां, हवं तेवढं, हवं तिथं आणि हवं ते खा. दुसरं येतं काय तुला?
रेखा : खाणार, खाणार, खाणार. मला सांगणारा तू कोण? नाहीच खाणार मी, कांही नाही खाणार.
विकास : (संतापून) अभय-रेखा, जरा तुमची कटकट थांबवा पाहू. थोडा वेळ गप्प बसा.
अभय/रेखा : ठीक आहे, आता गप्पच बसतो आम्हीं.
( दोघेही "हाताची घडी, तोंडावर बोट" मुद्रेत बसतात. )
विकास : मी मघापासून विचार करतोय की आता पुढे काय करायचं?
अजय : ए विकास, जरा लवकर विचार कर ना. मला तर काहीतरी भानगड केल्यावाचून चैनच पडत नाहीं.
विकास : घाई करून चालणार नाही. प्रत्येक पाऊल सावधपणे उचललं पाहिजे. आपला शत्रू कुणी साधासुधा माणूस नाही.
वनिता : विकासदादा, तुला कसं कळलं?
अजय : मला विचार. अग, काल विकासच्या पाठीला त्यानं चक्क पिस्तुल लावलं होतं.
वनिता : आणि तुम्हीं सर्व गप्प बसलात? मी असते तर तेच पिस्तुल त्या दुष्ट माणसाच्या टाळक्यात मारलं असतं.
अजय : मग आता मार. तो बघ, तो माणूस परत आलाय.
( वनिता घाबरून विकासला बिलगते. अजय जोरजोराने हसायला लागतो. वनिता रागाने त्याला मारायला धावते, व तो पळतापळता खिडकीकडे येतो. तेवढ्यात वनिताचं लक्ष बाहेर जातं. )
वनिता : (घाईघाईने) विकासदादा, लवकर इथं ये.
विकास : (खिडकीजवळ येत) काय झालं?
वनिता : तो माणूस बघ बाहेर उभा आहे. बहुतेक आत येईल तो. मला भीति वाटतेय.
अभय : अहारे, भित्री भागूबाई.
विकास : आत येणार नाही तो. आता त्याची जायची वेळ झाली.
अजय : तुला कसं माहीत?
विकास : मी सकाळपासून त्याला तिथं पहातोय.
अजय : मला वाटलं मीच त्याला पहिला पाहिला. सकाळपासून आहे तो इथं?
विकास : हो, सकाळपासून. तो अन त्याचा साथीदार सकाळपासून आपल्यावर पाळत ठेवून आहेत. प्रत्येकजण तासभर वाट पहातो व निघून जातो.
वनिता : (घाबरून) बापरे!
विकास : हात वेडे. घाबरलीस होय?
अजय : आपण तर मारामारी करायला बेचैन झालोय.
विकास : ऊंहूं, हाणामारी करून चालायचं नाही. आपल्याला युक्तीनंच सगळी माहिती काढावी लागेल. काय अभय?
( अभय आधी कानांवर व नंतर तोंडावर बोट ठेवून आपण बोलणार नसल्याची खूण करतो. )
विकास : कायग रेखा, या अभयचं डोकं का फिरलं अचानक?
अभय : (भडकून) डोकं का फिरलं काय विचारतोस? तुझंच फिरलं असेल. आधी आम्हाला गप्प बसायला सांगतोस, व आम्हीं गप्प बसलॊ तर म्हणे डोकं फिरलं.
विकास : बरं बाबा, माझंच चुकलं.
अभय : फक्त चुकलं म्हणून सुटका होणार नाही. हात जोडून माफी माग.
विकास : बरं बाबा, हात जोडून माफी मागतो. (हात जोडून) अभयराव, माझी चूक झाली, मला माफ करा. (तोंड वळवून) काय करणार? अडला हरी, गाढवाचे पाय धरी.
अभय : काही म्हणालास तू?
विकास : नाही, म्हटलं, माझी चूक झाली.
अभय : शाब्बास, तर काय म्हणत होतास मघाशी?
रेखा : ए विकासदादा, तुला माझी सुद्धा माफी मागावी लागणार.
विकास : बरं बाबा, तुझी देखील माफी मागतो. अजून कुणाची माफी मागायची असेल तर रांगेत उभे रहा, एकदमच सर्वांची माफी मागतो. हुकुम करा.
रेखा : हं, काय म्हणत होतास मघाशी?
विकास : नी विचारत होतो की आता पुढे काय करायचं? तो बाहेर माणूस पाहिलास? सकाळपासून आपल्यावर पाळत ठेवली जात आहे.
अभय : (आनंदाने) ग्रॅण्ड! आता खरी मजा यायला लागलीय.
विकास : मिस्टर, फक्त मजा घेऊन चालणार नाही. आता हातपाय हलवायला सुरवात केली पाहिजे.
अजय : आणि तुम्हां लोकांचे केवळ रुसवेफुगवे व गप्पा चालल्यायत. चला, हातपाय हलवायला सुरवात करा.
रेखा : विकासदादा ...
विकास : ए, आधी तू हे ’विकासदादा’ म्हणणं बंद कर पाहू. आवडत नाहीं मला कुणी दादा म्हटलेलं. मुंबईच्या गुंडांना दादा म्हणतात.
रेखा : बरं. विकास, ती माणसं इथं आपल्यावर पाळत ठेवून उभी आहेत तोवर आपण त्यांच्या घरी जाऊन शोध घेऊंया.
अभय : (चिडवून) म्हणें घरी जाऊन शोध घेऊं. ते काय किचनमधे जाऊन लाडू चोरण्याइतकं सोपं आहे?
अजय : कल्पना उत्तम आहे.
वनिता : लाडू चोरण्याची?
अजय : नाही. त्यांच्या घरी जाऊन शोध घेण्याची.
विकास : पण तसं करण्यात धोका देखील तेवढाच आहे.
अजय : आपण तयार आहोत धोका पत्करायला.
अभय : आपण सुद्धां.
रेखा : मी सुद्धां.
वनिता : मी देखील.
विकास : पण आपणां सर्वांना जाता येणार नाही. कुणालातरी मागे रहावं लागणार.
सर्वजण : आपण नाही मागे रहाणार.
विकास : हे बघा, मी तुमच्यापेक्षा मोठा आहे, कबूल?
सर्वजण : कबूल.
विकास : आणि तुम्हीं मला आपल्या गॅंगचा लीडर नेमला आहे. कबूल?
सर्वजण : कबूल.
विकास : मग मी सांगेन तसंच करायचं. शिवाय ही भानगड देखील माझ्यामुळेच सुरु झाली, खरं ना?
सर्वजण : कबूल. आम्हीं ऐकूं तुझं. बोल.
विकास : अजून थोड्या वेळानं तो बाहुलीवाला माणूस निघून जाईल. मी अन आपल्यापैकी दुसरं कुणीतरी त्याचा पाठलाग करूं. तोपर्यंत तुम्हीं इथं त्या दुसर्‍या माणसाला चकवा. संधी साधून, त्याच्या घरी कुणी नसताना, आम्हीं आत शिरून घराचा तपास करूं. ठीक आहे?
रेखा : ठीक आहे, पण पाठलाग करणार कसा? त्यानं तुम्हांला पाहिलं तर?
विकास : तो मला ओळखणार देखील नाही कदाचित.
अजय : विकास, तुझ्याबरोबर मी येईन त्या बाहुलीवाल्याच्या घरी.
विकास : उत्तम. आणि या दोन मुलींना अभयबरोबर एकटं सोडणार? शहाणाच आहेस. ते काही नाही. मी व रेखा त्या बाहुलीवाल्याच्या घरी जातो. तुम्ही इथला मोर्चा संभाळा.
रेखा : पण विकास, आपण त्यांचा पाठलाग कसा करायचा ते नाहीं सांगितलंस.
विकास : सगळं काहीं सांगतो. घाई करूं नका. असे जवळ या अन नीट ऐका.
( सगळेजण विकासभोवती घोळका करतात. विकास हलकेंच त्यांच्या कानांत कुजबुजतो. ते ऐकून सगळेजण आनंदाने ओरडतात व विकासला उचलायचा प्रयत्न करतात. पडदा पडतो. )

* * * * * प्रवेश दुसरा * * * * *

( अभयच्या घरासमोरील रस्त्याचा देखावा. पहिल्या अंकातील माणूस, शामराव काळे, तिथं उभा आहे. सारखं घड्याळाकडे लक्ष. इतक्यांत रस्त्याच्या दुसर्‍या बाजूकडे त्याचं लक्ष जातं. )
शामराव : लवकर ये गाढवा. रेंगाळतोयस कशाला?
( आतून एक खुनशी चेहर्‍याचा माणूस घाईघाईने येतो.)
शामराव : राणे, इतका उशीर का झाला तुला?
राणे : मी सॉरी झालो, साहेब.
शामराव : बास, प्रत्येक वेळी फक्त सॉरी होतोस. हे बघ. ती मुलं कुठेतरी जायच्या तयारीत आहेत. त्यांचा नीट पाठलाग कर. ती कुठं जातात, काय करतात नीट लक्ष ठेव. गाढवपणा करूं नकोस. आणि गाढवपणा करून सॉरी झालो म्हणूं नकोस.
राणे : सॉरी साहेब... म्हणजे मी सॉरी झालो असं म्हणणार नाहीं. सगळं नीट होईल.
शामराव : ते कळेलंच आता. मी जातो. अर्ध्या तासानंतर मी इथंच भेटतो मी तुला. त्या मुलीच्या हातात एक पाकीट असेल, त्याच्याकडे नीट लक्ष ठेव. त्या पाकिटात आपली बाहुली असेल.
राणे : (मोठ्याने) सोन्याची बाहुली?
शामराव : बोंबलू नकोस.
राणे : मी सॉरी झालो, साहेब. चुकलो साहेब. तुम्ही जा. बघा तर मी सगळं कसं झटपट काम उरकतो तें.
( शामराव घाईघाईने निघून जातो. दुसर्‍या बाजूने अभय, अजय व वनिता प्रवेश करतात. वनिताच्या हातात मोठंसं पाकीट आहे. )
राणे : (मुलांना थांबवून) मुलांनो, मला जरा मदत करता का?
अजय : बोला मामा, काय हवंय तुम्हांला?
राणे : तुम्हीं कुठं चाललाय?
अभय : अहो, मिस्टर कोण असाल ते, आम्हीं कुठं जातोय याच्याशी तुम्हांला काय करायचंय? तुम्हांला काय हवंय तेवढं सांगा.
राणे : (हसत) रागावलात मुलांनो? मला वाटलं तुम्हीं हे पाकीट घेऊन पोस्टात जाताय. मलाही तिथंच जायचंय.
अभय : असं होय? मग असे या रस्त्याने जा. पुढे गेल्यावर दोन रस्ते लागतील. त्यातला डावा रस्ता पकडा. पुढे गेल्यावर तीन वळणं लागतील. त्यातलं मधलं वळण घ्या. पुढे जाऊन डावीकडे वळा, मग उजवीकडे, मग सरळ जा. मग परत डावीकडे. मग ---
राणे : बास्स, बास्स. कळलं.
वनिता : काय कळलं?
राणे : हेंच की पोस्टाला जायचा रस्ता सोपा नाही. मी तुमच्याबरोबर येऊं का?
( अभय अजय व वनिताला घेऊन बाजूला जातो. )
अजय : काय, बनवायचा का मामा याला?
अभय : अरे, मघाशीच तू मामा म्हणालास की याला. आता खराखुरा मामा बनवायला किती वेळ लागणार? (राणेला) तुम्हीं या आमच्याबरोबर. आम्हीं तुम्हाला चांगलाच रस्ता दाखवूं.
राणे : मुलांनो, एक प्रश्न विचारूं का तुम्हाला? या पाकीटात काय आहे?
अभय : (अजयकडे पाहून डोळे मिचकावीत) या पाकिटात एक बाहुली आहे, बाहुली. पहायचीय का?
राणे : अरे व्वा! मला पण एक बाहुली घ्यायचीय.
अजय : मामा, मग तुम्ही याच आमच्याबरोबर. (तोंड वळवून) पहा तुम्हांला कसा मामा बनवतो तें.
( सगळेजण एका बाजूने निघून जातात. काही वेळाने अभय वगैरे आलेल्या दिशेनेच एक दाढीवाला भिकारी काठी टेकत येतो. त्याच्याबरोबर आपल्या साडीचा पदर तोंडावर घेऊन एक बाई प्रवेश करते. )
भिकारी : ए संभाळून. तो बाहुलीवाला तिथं उभा आहे. त्याला मुळीच संशय येता कामा नये.
बाई : पण त्याच्यामागे आपण जाणार कसे?
भिकारी : बघच तू आतां. (खिशातून दहा रुपयाची नोट काढून खाली वाकल्यासारखं करतो. नंतर शामराव गेलेल्या बाजूला पाहून ओरडतो.) अवं साह्यब, जरा हतं या की वाईच.
( शामराव प्रवेश करतो. )
शामराव : काय आहे?
भिकारी : (त्याला नोट देत) साह्यब, ह्यी नोट तुमचीच न्हवं का?
शामराव : (नोट ओढून घेत) ठीक आहे, ठीक आहे. (जायला लागतो.)
भिकारी : अव्हं साह्यब ...
शामराव : (रागानं) आता काय झालं?
भिकारी : काय राव, कायपण बक्षीस द्या की. लई भूक लागलीय बघा.
शामराव : (खिशातून एक नाणं काढून देत) हे घे अन चालता हो.
भिकारी : साह्यब, एक गोष्ट इचारूं का? एवढ्यामंदी काय व्हतं?
शामराव : (संतापून) मग काय सोन्याची खाण आणून देऊं की काय तुला?
भिकारी : सोनं नगं साब, यखादी नोकरी द्या की राव.
शामराव : हूं, नोकर्‍या काय रस्त्यावर पडल्यायत की वाट्टेल त्याला देत सुटूं?
भिकारी : (विनवण्या करीत) साह्यब, नाय म्हणूं नगा. ही एक घरधनीण अन दोन कच्च्चीबच्चीं बी घरी हायती. कायपण नोकरी द्या, साह्यब. लई मेहरबानी व्हईल तुमची. त्यो वरचा परमेश्वर भरभरून देईल तुमास्नीं.
शामराव : मग जाऊन त्या वरच्या परमेश्वराजवळ माग. चल चालता हो. खूप कामं पडलीयंत मला.
( शामराव निघून जातो. )
बाई : विकास, त्यानं तुला मुळीच ओळखलं नाही.
भिकारी : आणि ओळखेल तरी कसा? उगीच नाही मी आन्तरशालेय नाट्यस्पर्धेंत बक्षीसं मिळवलीं.
बाई : आतां?
भिकारी : आता काय? त्याची पाठ सोडायची नाहीं. बास्स --- साह्यब, कायपण नोकरी द्या राव.
( रेखा हसते. दोघेही त्याच्या पाठोपाठ जातात. काही वेळानंतर पुन्हां शामराव प्रवेश करतो व त्याच्यामागून भिकार्‍याच्या वेषात विकास अन रेखा. )
भिकारी : साह्यब, कायपण नोकरी द्याना राव.
शामराव : (हात उगारून) आता दांत घशात घालीन तुझे. मघांपासून डोस्कं खातोयस माझं.
भिकारी : मंग काय खाऊ साह्यब? दोन दिसांपासून पोटात कायभी नाय बगा. मंगा म्यां दिलेली ती नोट तरी द्या ना राव. पोटाची खळगी भरंल.
शामराव : (खिशांतून दहाची नोट काढून देत) ही घे आणि तोंड काळं कर इथून. (झटक्यात निघून जातो,)
भिकारी : चला, आपली दहाची नोट तरी परत मिळाली.
बाई : आणि मला तुझी मस्त ऍक्टींग पहायला मिळाली.
भिकारी : आता काहीतरी खाऊन घेऊं. आपलं काम झालं. त्या समोरच्या घरात रहातो तो बाहुली बहाद्दर. आता थोड्या वेळाने तो बाहेर आला की आपण त्याच्या घरात घुसूं.
बाई : पण विकास, तुला एवढी खात्री कशी की तो बाहेर येईल म्हणून?
भिकारी : उगाच नाही मीं इतकीं बक्षीसं मिळवलीं गोष्टी व नाटकं लिहिण्यात. अग, सोपं आहे. इतकी महत्वाची बाहुली मिळवण्याची कामगिरी नक्कीच तो आपल्या मदतनिसावर सोपवणार नाही.
बाई : विकास, बरोब्बर बोललास तूं. बघ तो बाहेर येतोय.
( शामराव प्रवेश करतो. )
शामराव : (संतापाने) अरे, तुम्हीं अजून इथंच? निघा म्हणून सांगितलं ना?
भिकारी : जातुयां साह्यब. मघां इसरलॊच बघा.
शामराव : (संतापून) काय विसरलास?
भिकारी : मगां तुमी ति धाची नोट दिली त्येचा थांकू म्हणाया इसरलो. थांकू साह्यब, लई उपकार झालंया तुमचं. आज पोरांचं त्वांड ग्वाड करतुया.
शामराव : बास्स झालं. आता निघां इथून. नाहीतर पोलिसात देईन.
भिकारी : नगं साह्यब. जातुया. वाईच दम घेतो व निघतो. तुम्ही काळजी नगा करू.
( शामराव तातडीनं निघून जातो. )
बाई : (तो गेलेल्या दिशेने पहात) गेला बाई एकदाचा. मला तर भीतीच वाटत होती.
भिकारी : भीति कसली? खरं धोक्याचं काम तर आतांच आहे. ती खिडकी पाहिलीस? त्यातून आत उडी मारायचीय आपल्याला. जमेल?
बाई : न जमायला काय झालं? उगीच नाहीं मी ऍथलेटीक्समधे एवढीं बक्षीसं मिळवलीं.
भिकारी : (हसून) अच्छा, ऍथलेटीक्समध्ये बक्षीसं? मेरी बिल्ली और मुझीसे म्यांऊ? चल लवकर.
( भिकारी व बाई दुसर्‍या बाजूने निघून जातात. आधी गेलेल्या बाजूने अभय, अजय व वनिता येतात. ते काहीतरीं बोलत असतानाच साध्या कपड्यांतील एक माणूस हातात दुर्बीण घेऊन प्रवेश करतो. )
अजय : आता हा कोण मॅडकॅप?
अभय : त्यालाच विचारूं ना. काय हो पाहुणं?
माणूस : मी पाहुणा नाहीं.
अजय : मग?
माणूस : याच गावचा आहे.
अभय : मी सुद्धा याच गावचा आहे. पण याआधी कधी पाहिलं नाहीं मी तुम्हांला.
माणूस : मी ओळखतो तुम्हाला.
अभय : ते कसं काय?
माणूस : तुम्हीं या समोरच्या घरात राहता. बरोबर?
अभय : म्हणजे तुम्हीं आमच्या घरात डोकावून पहात होता तर?
माणूस : म्हणजे अगदी डोकावून पहात होतो असं नाही. पण पहात होतो.
अजय : पण का?
वनिता : ए अभय, चोर तर नसेल ना हा माणूस?
माणूस : नाही, नाही. मी चोर नाही.
अजय : मग कोण पोलीस आहात?
माणूस : नाही सांगू शकत.
अभय : ते का?
माणूस : साहेबांनी सांगितलंय की मी पोलीस आहे ते कुणालाहि सांगायचं नाही. ही गुप्त बातमी आहे. म्हणून सांगू शकत नाहीं.
अजय : कुठल्या साहेबांनी सांगितलंय तुम्हाला की तुम्ही पोलिस आहात हे कुणालाहि सांगायचं नाही असं?
माणूस : मघाशी ते इन्स्पेक्टर तुमच्या घरात आले होते ना, त्या साहेबांनी सांगितलंय. मी त्यांनाच शोधत होतो.
अभय : अच्छा, इन्स्पेक्टर ढवळेंनी सांगितलंय?
माणूस : (आश्चर्याने) तुम्हांला साहेबांचं नांव कसं माहीत?
अजय : अहो, त्यांनी स्वत:च सांगितलं आम्हांला.
माणूस : कमाल आहे. स्वत: आपलं नांव सांगितलं आणि मला सांगितलं माझी ओळख द्यायची नाही म्हणून? पण आता साहेब कुठे गेलेयत?
अभय : त्यांनी सांगितलंय की ते कुठे गेलेयत हे तुम्हांला नाहीं सांगायचं.
माणूस : पण का? मी तर त्यांचाच माणूस आहे, पोलिसांतला.
अजय : कारण ते गुप्त तपास करताहेत. तो मुंबईचा कुणी गुंड गावात आलाय ना, त्याच्या मागावर गेलेयत ते.
माणूस : मग मला जायला हवं.
अभय : मग निघा लवकर. (घाईघाईने जायला वळतो.) काका, एक मिनीट थांबा.
माणूस : काय झालं?
अभय : आम्हीं तुम्हांला सांगितलं हे त्यांना सांगू नका, प्लीज़.
माणूस : नाहीं सांगत. पण मुलांनो, तुम्हींही त्यांना नका सांगू हं.
अजय : काय?
माणूस : हेंच की मी तुम्हांला कांही सांगितलंय ते.
अभय : नाही सांगणार. आपलं खास गुपित.
अजय : अळी मिळी गुप चिळी.
माणूस : म्हणजे काय?
अजय : म्हणजे एकदम टॉप सीक्रेट. आम्हीं कुणाला नाहीं सांगणार.
अभय : आणि तुम्हीं कुणाला नाहीं सांगायचं.
( सगळेजण एकमेकांना तोंडावर बोट ठेवून गप्प रहायची खूण करीत वेगवेगळ्या बाजूला निघून जातात. )

* * * * * (तिसरा प्रवेश) * * * * *

( एक अंधारी खोली. समोरच्या खिडकीतून विकासची आकृति आत उडी टाकते. )

विकास : रेखा, लवकर उडी टाक ना. किती वेळ वाट पहायची?
रेखा : (बाहेरून) विकास, ही खिडकी खूप उंच आहे. जरा मदत कर ना.
विकास : शेवटी मदत लागलीच ना तुला? बढाया मारत होतीस, "न जमायला काय झालं?" आता ऍथलेटीक्समधली बक्षीसं बाजूला ठेव, माझा हात पकड अन आत ये. (हात बाहेर काढतो.)
रेखा : (बाहेरून) घट्ट पकड हां, हात सोडूं नकोस. मी उडी टाकतेय. (रेखा आत उडी टाकते.) विकास, इथे केवढा अंधार आहे. जरा दिवा लाव ना.
( विकास भिंतीकडे चाचपडत जातो व दिवा लावतो. काही वेळाने खोलीत उजेड पसरतो. ही शामरावची खोली. एका कोपर्‍यात एक पलंग व त्याखाली एक मोठी ट्रंक आहे. एकदोन खुर्च्या व एखादे टेबल. )
रेखा : ही ट्रंक बंद आहे.
विकास : मग काय कुणी आपल्यासाठी ट्रंक उघडी ठेवून जाणार आहे? काळजी करूं नकोस. माझ्याकडे सगळ्या बंद वस्तू उघडण्याचे उपाय आहेत. आत नाहीं का आलो आपण?
( विकास खिशातून किल्ल्यांचा झुबका काढतो व काही प्रयत्नांनंतर ट्रंक उघडतो व त्यांतून वस्तू काढून तपासायला लागतो. एक बाहुली काढून रेखाला दाखवतो. )
विकास : ही बघ बाहुली.
रेखा : तसलीच बाहुली?
विकास : फक्त बाहेरून, आतून नाहीं.
रेखा : म्हणजे तो अजून सोनं पळवण्याच्या तयारीत आहे की काय? विकास, कसंही करून आपण त्याचा हा प्रयत्न फसवायला पाहिजे.
विकास : अग हो, त्याचसाठी आलोयत आपण इथं. जरा थांब, अजून काही पुरावा सापडतो का बघूं.
( विकास बाहुलीखेरीज इतर सर्व वस्तू ट्रंकेत ठेवतो व ट्रंक बंद करून पलंगाखाली परत सरकवतो. )
रेखा : विकास, त्या तिथं कपाटात बघ.
( विकास कपाटाकडे जाऊन ते उघडायचा प्रयत्न करतो, पण व्यर्थ. )
रेखा : काय झालं?
विकास : हे कपाट लेकाचं हट्टी आहे, सरळपणे उघडत नाही. फिक्र नॉट. प्रयत्नांती परमेश्वर.
( तो पुन्हां कपाट उघडायचा प्रयत्न करीत असतांनाच अचानक खोलीचे दार उघडते व राणे आत येतो. )
राणे : पोरांनो, तुम्हीं नका त्रास घेऊं, मी मदत करतो तुम्हांला.
( विकास व रेखा दचकून दाराकडे पहातात. )
विकास : (स्वत:ला सावरून) साह्यब, कायपण घेतलं नाय म्यां. माफ करा राव, लई भूक लागली म्हनूनशान काही गावतं का बघाया आत शिरलो व्हतों. पन कायबी सापडलं नाय बघा.
राणे : (विकासजवळ येतो.) काय बी सापडलं नाय, फक्त ही बाहुली सापडली, काय?
विकास : साह्यब, माझ्या कच्च्याबच्च्यांसाठी घेतली व्हती.
राणे : (संतापाने) मला मूर्ख बनवायचा प्रयत्न करूं नका. कोण आहेस तूं सांग. (त्याच्या दाढीला हात घालतो. दाढी हातात येते.) तुम्हीं पोरं आहात तर? हेरगिरी करायचं धैर्य मोठं आहे तुमचं. हे घे बक्षीस. (काडकन त्याच्या मुस्काटीत भडकावतो. विकास कोलमडतो. राणे रेखाला मारायला जातो, तेवढ्यात विकास त्याचा हात पकडतो.)
विकास : त्या मुलीच्या अंगाला हात लावलास तर हात तोडून टाकीन तुझा. लेचापेचा समजायचं काम नाहीं.
( राणे मागे वळून दोन्हीं हातांनी विकासचा गळा पकडायचा प्रयत्न करतो, तेवढ्यात रेखा त्याच्या हाताला चावते. तो ओरडून हात सोडतो. )
राणे : पोरी, मला चावलीस? जिवंत सोडणार नाहीं मी तुला. (तिच्याकडे वळतो.)
( रेखा घाबरून पलंगाभोवती धावायला लागते. राणे तिच्यामागे धावतो. तो धावत असतांना विकास मध्ये पाय घालून त्याला खाली पाडतो. तो खाली पडल्यावर पलंगावर असलेले एक मोठं कुलुप घेऊन विकास त्याच्या टाळक्यात हाणतो. राणे खाली कोसळतो. )
विकास : छान काम झालं. आता निदान अर्धा तासतरी हा काही गडबड करूं शकणार नाहीं. आता याला मुसक्या बांधून कुठंतरी लपवला पाहिजे.
( विकास पलंगावरचे उशीचे कव्हर काढून राणेच्या तोंडात कोंबतो व पलंगावरची चादर काढून त्याला बांधतो. विकास व रेखा त्याला धरून खेंचायला लागतात. )
रेखा : कुठं टाकायचा याला?
विकास : त्या बाजूच्या खोलीत व्यवस्था करूं त्याची.
( दोघेही त्याला खेंचीत दुसर्‍या खोलीत नेतात व बाहेर येतात. )
रेखा : आता?
विकास : घरीं जायचं. चल लवकर.
( दोघेही घाईघाईने खिडकीकडे जायला वळतात. बाहेर उडी टाकणार तेवढ्यात दाराकडून आवाज येतो, "खबरदार, कसलीच हालचाल करूं नका." दोघेही दचकून दाराच्या दिशेने पहातात. शामराव आत येतो. )
शामराव : (जोराने हसत) भिकार्‍यांची पोरं? स्वत:ला फार हुशार समजत होतां नाहीं? आता तुमची हुशारी संपली. काय समजून घरात यायचं धाडस केलंत?
विकास : तुमच्या घराचा तपास करायला आलो होतों आम्हीं.
शामराव : (विकासची पाठ थोपटत) शाबास. उत्तर देतांना भीति नाहीं वाटत तुला?
विकास : एका गुन्हेगाराची कसली भीति वाटणार? विजय नेहमी सत्याचाच होत असतो. मुलांच्या पाठीला पाठून पिस्तूल टेकवून धमक्या देणार्‍या घाबरटाचा नाहीं.
शामराव : (रागाने त्याचा हात पिरगाळून) तोंड बंद ठेव कारट्या. नाहीतर जीभ खेंचून हातात ठेवीन, समजलं? बोल, कुठं आहे माझी बाहुली?
विकास : मला नाही माहीत.
शामराव : (अजून जोराने हात पिरगाळीत) माहीत नाहीं का सांगायचं नाहीं?
विकास : माहीत असेल तर परत विचारतां कशाला?
शामराव : तोंड बंद ठेव आणि सांग, कुठं आहे माझी बाहुली?
विकास : तोंड बंद ठेवून कसं सांगू?
शामराव : जास्त शहाणपणा नको. बोल, कुठं आहे बाहुली?
विकास : (निर्धाराने) मला माहीत नाही, आणि माहीत असलं तरी सांगायचं नाही.
रेखा : मी देते बाहुली. आधी त्याचा हात सोडा.
( शामराव विकासचा हात सोडतो. रेखा खाली पडलेली बाहुली उचलून शामरावला देते. )
शामराव : (बाहुली खाली फेकत) ए शहाणे, खेळायला नकोय मला ही बाहुली. माझी सोनं भरलेली बाहुली परत हवीय मला.
रेखा : इथं घेऊन यायला मूर्ख नाही आहोत आम्हीं. घरीं ठेवून आलोय ती सोन्याची बाहुली.
शामराव :अच्छा, एकूण लढा द्यायचं ठरवलंय तुम्ही पोरांनी?
विलास : बरोब्बर ओळखलं तुम्हीं.
शामराव : अजून किती वेळ तुमची हिम्मत टिकते तेच बघायचंय मला. अजून अर्ध्या तासात मला माझी बाहुली मिळाली नाही, तर माझं हे पिस्तूल असेल व तुमचीं टाळकीं.
रेखा : बाहुली हवी असेल तर घरी जाऊंदे आम्हांला.
शामराव : तितका मूर्ख नाहीं मी. तुमची दोस्त मंडळी घेऊन येतील ती बाहुली.
रेखा : आम्हांला कैद करून ठेवलंय असं त्यांना कळलं ना, तर ते पोलिसांना घेऊन येतील, बाहुली नाही.
शामराव : तुम्हांला कैद करून ठेवलंय असं त्यांना कळलं तर ना? त्यांना फोन करून इथं बोलावून घ्या.
विकास : ठीक आहे. कुठाय फोन?
शामराव : तो समोरच्या टेबलावर आहे फोन. (विकास जायला वळतो.) पण लक्षात ठेव. माझ्याशी कसलाहि दगाफटका करायचा विचार सुद्धा डोक्यात आणलास तर या पिस्तुलांतील गोळी या पोरीच्या मेंदूपार होईल. तो फोन उचल.
( विकास टेबलाकडे जाऊन फोन उचलतो शामराव खिशातील पिस्तुल काढून रेखाच्या मस्तकावर टेकवतो. विकास फोन उचलून नंबर फिरवतो. )
विकास : हॅल्लो, कोण बोलतंय? हां, अभय? हे बघ, तुला काहीतरी सांगायचंय. ती बाहुली घेऊन ताबडतोब मी सांगतो त्या पत्त्यावर निघून या. हो, काही काळजी करूं नका. रेखा माझ्याबरोबरच आहे. मी सांगतो तो पत्ता लिहून घे व मुळीच वेळ न दवडतां या. घर नंबर चौदा, तळमजला, तेलंग रस्ता. आणि येताना थोडी बिस्कीटं घेऊन ये. कडाक्याची भूक लागलीय मला. प्लीज़ लवकर या.
( फोन खाली ठेवतो. शामराव आपलं पिस्तुल हटवतो. )
शामराव : आता कसं वळणावर आलात. आता तुमची दोस्त मंडळी येईपर्यंत त्या पलंगावर बसून थोडा आराम करा.
( विकास व रेखा पलंगावर बसून रहातात. )

( पडदा पडतो. )
* * * * * दुसरा अंक समाप्त * * * * *

तिसरा अंक
* * * * * प्रवेश पहिला * * * * *

( पहिल्या अंकातील अभयच्या घराचा देखावा. अभय, अजय, व वनिता बोलत बसले आहेत. )
अभय : चला मंडळी, युद्धाला तयार व्हा.
अजय : (आश्चर्याने) युद्धाला का म्हणून? विकास तर म्हणाला, सर्व ठीक आहे म्हणून. मी ऐकत होतो तुमचं बोलणं.
अभय : विकासनं बिस्कीटं आणायला सांगितलंय.
वनिता : होना. विकासदादाला खूप भूक लागली असेल. पण त्यानं बिस्कीटं आणायला कशाला सांगितलं? त्याला तर बिस्कीटं मुळीच आवडत नाहीत. तो नेहमी म्हणत असतो की बिस्कीटं फक्त कुत्रीं खातात.
अभय : आणि तो कुत्रा थोडाच आहे?
अजय : मग त्यानं बिस्कीटं आणायला का सांगितलं?
अभय : अरे, तीच तर गम्मत आहे. इथून जायच्या आधी आमचं ठरलं होतं की जर तो धोक्यात असला तर मला बिस्कीटं आणायला सांगेल.
अजय : याचा अर्थ असा की विकास अन रेखा धोक्यात आहेत?
वनिता : (हुंदके देत) दादा धोक्यात आहे?
अभय : ए वेडाबाई, रडायचं नाही. आपण शूर मुलं ना?
वनिता : (रडत) हो.
अभय : व्वा, असं कधी कोण सांगतं वाटतं? (रडायची नक्कल करीत) आम्हीं शूर मुलं आहोत. हुं, हुं. चल, हेच वाक्य हंसून म्हण पाहू.
वनिता : (हंसून) मी नाहीं रडणार. मी शूर मुलगी आहे.
अजय : शूर विकासदादाची शूर बहीण आहे मी.
वनिता : तू नाहीस, मी विकासदादाची शूर बहीण आहे.
अभय : शाब्बास, आता सर्वजण तयार व्हा.
अजय : (उडी मारून) मी तर केव्हांचा एका पायावर तयार आहे.
अभय : उत्तम. एका पायावर तयार रहा अन एका हातात ती बाहुली घे.
अजय : इतक्या मुश्किलीने मिळवलेली बाहुली अशीच परत द्यायची?
अभय : अशीच परत नाही द्यायची. हातापायाबरोबर आपलं डोकंदेखील चालवायचं. पक्का लढा द्यायचा. आणि तशीच वेळ जर आली तर ती बाहुली त्या माणसाच्या तोंडावर फेकून द्यायची.
वनिता : पण का?
अभय : कारण त्या सोन्याच्या बाहुलीपेक्षा आपल्या मित्राचे प्राण जास्त महत्वाचे आहेत. चला, आता अजून वेळ नाही दवडायचा.
( तिघेजण घाईघाईने दरवाज्याकडॆ वळतात. तेवढ्यात पहिल्या अंकातील इन्स्पेक्टर ढवळे दारात उभा असतो. त्याला पाहून मुलॆं दचकतात. )
इन्स्पेक्टर : (हसत) घाबरलात मुलांनो?
अभय : पोलिसांना घाबरून कसं चालेल, इन्स्पेक्टरसाहेब?
इन्स्पेक्टर : शिवाय मी दोस्त आहे तुमचा, शत्रू नव्हें.
अजय : आमचा दोस्त?
इन्स्पेक्टर : हो, मदत करायला आलोय तुम्हांला.
अभय : (हसत) थॅंक्यू, पण आम्हांला मदत नकोय तुमची.
इन्स्पेक्टर : (हसत) थॅंक्यू. पण बर्‍याच वेळां आम्हां पोलिसांना लोकांच्या बोकांडी बसावं लागतं -- त्यांची इच्छा नसतांना देखील.
अभय : इन्स्पेक्टरसाहेब, ही ज़बरदस्ती झाली. आम्हांला कधी तुमची मदत हवी असलीच तर जरूर बोलावूं तुम्हांला. पण आता, प्लीज़, उशीर होतोय आम्हांला.
अजय : थोडं महत्वाचं काम आहे.
वनिता : थोडं नाहीं, खूप महत्वाचं काम आहे.
( इन्स्पेक्टर मध्यभागी येऊन तिथं खुर्चीवर ठाम मांडून बसतो. )
इन्स्पेक्टर : मुलांनो, नक्की कुठं जायचंय तुम्हांला?
( अभय, अजय व वनिता चरफडत एका बाजूला होतात. )
अभय : (बाजूला) हा चिकट्या माणूस असा ऐकायचा नाही.
अजय : मग अशा लोकांना काय करावें?
वनिता : आमच्या बाई म्हणतात, अशा लोकांना कोरड्या विहिरीत टाकून द्यावें.
अभय : आणि कोरडी विहीर नसली तर?
अजय : तर याला इथंच बंद करून ठेवावं.
अभय : ही कल्पना उत्तम आहे.
वनिता : तुझे बाबा परत आले म्हणजे?
अभय : बाबांनी येऊन दार उघडलं की जाईल निघून. फार फार तर चार शिव्या टाकेल आपल्याला.
इन्स्पेक्टर : मुलांनो, माझ्या प्रश्नाचं उत्तर नाहीं दिलं तुम्हीं. कुठं जायचंय तुम्हांला?
अभय : इन्स्पेक्टर ...मामा, आम्हीं विचार करीत होतों, तुम्हांला खरं सांगायचं की खोटं?
इन्स्पेक्टर : मग काय ठरलं?
अजय : मामा, आम्हांला निर्णय घ्यायला अजून पांच मिनीटं द्या.
इन्स्पेक्टर : (संशयाने त्यांच्याकडे पहात) कबूल.
( इन्स्पेक्टर आपल्या मनगटावरील घड्याळाकडे पहात बसतो. अभय अजय व वनिताला बाजूला खेंचून घेऊन जातो. )
अभय : वेड्या, पांच मिनीटात काय होतं?
अजय : वत्सा, पांच मिनीटात चिक्कार कांही होऊं शकतं. (नाटकीपणें) पांच मिनीटात पर्वत उडूं शकतात. राज्यच्या राज्यं धुळीला मिळूं शकतात.
अभय : ए मिस्टर, नाटकं पुरे.
अजय : (शांतपणे) बालका, नाटकं नव्हें. अरे हा तर एक साधा माणूस आहे. याला आपल्या वाटेतून दूर करायला कित्ती वेळ लागेल? फक्त पांच मिनीटं पुरे आहेत.
अभय : म्हणजे नक्की काय करायचं?
अजय : आता तू आणि वनिता लायब्ररीत जाणार.
अभय : अरे पण आपल्याला तर ---
अजय : मुला, देवानं आपल्याला हे डोकं दिलंय तें आपण योग्य वेळीं वापरावं म्हणूनच ना?
अभय : (रागाने) मग तूंच वापर ना आपलं डोकं.
अजय : तेंच करतोय, अभय. त्या इन्स्पेक्टरला सांग की तू आणि वनिता लायब्ररीत जाणार आहांत. मी आतल्या खोलींत जाऊन वाचन करणार आहे. मी खिडकीतून तुम्हांला बाहुली देतो व उडी मारून बाहेर येतो. बाहेर गेल्याबरोबर तुम्हीं खोलीला कुलूप लावून घ्या. आहे की नाहीं सोपी गोष्ट? मी --- वापरलं --- आपलं --- डोकं.
अभय : जहांपनाह, तुस्सी ग्रेट हो!
अजय : इडीयट, आतां नाटकं नकोत.
अभय : उत्तम. काय घडलंय ते कळायच्या आधींच आपण गुल झालेले असूं.
इन्स्पेक्टर : तुमचीं पांच मिनीटं संपलीत.
अभय : आणि आम्हीं निर्णय घेतलाय. मी आणि वनिता लायब्ररीत जाणार आहोत.
अजय : मी आत कॉमिक्स वाचत बसणार आहे.
अभय : लायब्ररीतून परत आल्यावर आम्हीं सर्वजण त्या बाहुलीवाल्याच्या मागावर जाणार आहोत.
अजय : तोपर्यंत तुम्हीं आत माझ्याबरोबर कॉमिक्स वाचत बसूं शकतां. मी मुंबईहून येताना मस्तपैकी कॉमिक्स आणलीयत. याच तुम्हीं.
इन्स्पेक्टर : नको, मी इथंच ठीक आहे.
( अभय व वनिता बाहेर निघून जातात. अजय आंतल्या खोलीत जातो. इन्स्पेक्टर काही वेळ तिथंच बसून रहातो. मग कसला तरी संशय येऊन आतल्या खोलीत जातो, व वैतागून लगेच बाहेर येतो. चेहरा त्रस्त व वैतागलेला. )
इन्स्पेक्टर : पोरांनी पुन्हां एकदा मला बनवलेलं दिसतंय. (दाराकडे जाऊन बाहेर जायचा प्रयत्न करतो, पण अयशस्वी होऊन परत येतो.) कैद --- मला कैद करून कारट्यांनी बाहेरच्या बाहेर पळ काढलेला दिसतोय. सोडणार नाहीं तुम्हांला. याद राखा.

* * * * * प्रवेश दुसरा * * * * *

( शामरावच्या घरातील खोली. विकास व रेखा पलंगावर बसलेले आहेत. बाजूलाच शामराव हातात पिस्तूल घेऊन
उभा आहे. )
शामराव : वीस मिनीटं झालीं, अजून तुमच्या मित्रांचा पत्ता नाहीं. काही चलाखी तर केली नाहीं ना तुम्हीं?
विकास : उगीच काहीतरी काय बोलताय? चलाखी कशी करणार आम्हीं? मी फोन केला तेव्हां तुम्हीं समोरच तर होतात.
शामराव : मग आले का नाहींत तुझे मित्र?
विकास : उडून येणार नाहीत कांही ते. आता येतील सगळे.
शामराव : लक्षात ठेव, अजून दहा मिनीटात ते आले नाहीत तर आधी मी या मुलीचा मुडदा पाडणार आणि नंतर तुझा.
विकास : कबूल, पण तशी वेळच येणार नाहीं.
( तेवढ्यात दरवाजाची घंटा वाजते. शामराव जाऊन दरवाजा उघडतो. )
शामराव : (हसत) या मंडळी, आनंद झाला तुम्हांला भेटून. (आधी अभय, त्यामागून अजय व शेवटी वनिता प्रवेश करते. अभयच्या हातात एक पाकीट आहे. वनितानं मागे लपवलेल्या हातात बाहुली आहे.) अजून दहा मिनीटं उशीर केला असतां तर तुमच्या मित्रांना मी खायला देणार होतो --- या बंदुकीतली गोळी.
अभय : त्यांच्यासाठी बिस्कीटं आणलीयत आम्हीं. गोळी परत घाला --- तुमच्या घशात, सॉरी, बंदुकींत.
शामराव : (अभयची पाठ थोपटीत) शाब्बास! खूप काळजी घेताय आपल्या मित्रांची. माझी बाहुली कुठाय?
अभय : (हातातील पाकीट त्याला देत) ही घ्या. पॅक करून, खूप जपून आणलीय.
अजय : या फालतू बाहुलीपेक्षा आम्हांला आमचे मित्र प्रिय आहेत.
शामराव : अभिमान वाटतोय मला तुमचा. त्याच वेळी ही परत केली असतीत तर ही वेळच आली नसती. जाऊं दे. मुकाट्याने तुम्हीं बाहुली घेऊन आलात ते बरं केलंत.
( याचवेळी शामरावची नजर चुकवून वनिता आपल्या हातातली बाहुली हळूंच पलंगावर ठेवते व विकास ती पलंगाखाली लपवतो. )
वनिता : आतातरी तुम्हीं माझ्या दादाला सोडणार ना?
शामराव : (हसत) सोडेन ना, मला काय त्याचं लोणचं घालायचंय? पण परत कधी माझ्या भानगडीत पडूं नका. मला आजपर्यंत कुणीच चकवूं शकलं नाहीं.
अभय : खरं सांगायचं तर तसा प्रयत्न करणं हीच आमची चूक झाली. आम्हांला माफ करा.
( एव्हांना शामराव पाकीट सोडून बघायला लागतो, पण कागदांच्या गुंडाळ्यांखेरीज त्याला कांहीच सांपडत नाहीं. तो संतापून पाकीट खाली फेकतो. )
शामराव : (क्रूरपणे) बनवलं तुम्हीं मला?
अभय : काय झालं? बाहुली नाहीं त्यात? अगदी सकाळपर्यंत त्यांतच होती.
शामराव : मग आता कुठं गेली? माझाच मूर्खपणा झाला. मघांशी तुम्हीं मला तें पाकीट दिलं तेव्हांच मला कळायला हवं होतं की सोन्याने भरलेली बाहुली इतकी हलकी नसते.
अजय : खरंच कळायला पाहिजे होतं तुम्हांला. कसं कळलं नाहीं?
अभय : अजय, आपण देखील इतके मूर्ख कसे? आपल्याला देखील कळायला पाहिजे होतं, नाहीं?
शामराव : (खिशांतून पिस्तूल काढून) आता कळायला लागेल तुम्हां कारट्यांना. कुठं आहे बाहुली?
वनिता : मघाशी तिथं पाहिली मी.
अभय : चला रे, आपण सारेजण शोधूंया.
( सगळेजण इथंतिथं शोधल्याचं नाटक करतात. )
अभय : सापडली. तुमची बाहुली सापडली.
अजय : मग देना त्यांना.
अभय : मिस्टर, इथं पलंगाखाली आहे. आपण नाही बुवा हात लावणार. तुम्हींच काढा.
( शामराव बाहुली बघायला पलंगाखाली वाकतो, तोच अभय त्याच्या तंगडींत पाय अडकवून त्याला आडवा पाडतो. अनपेक्षितपणे घडलेल्या या प्रकाराने शामरावचा तोल जाऊन तो पालथा होतो व त्याच्या हातून पिस्तूल खाली पडते.विकास एकदम पिस्तूल उचलून आपल्या खिशात टाकतो. अजय झटपट बाहुली उचलून एका कोपर्‍यात जातो. आता सर्व मुलें खोलीच्या वेगवेगळ्या कोपर्‍यांत वर्तुळाकार उभीं राहतात. शामराव उठून उभा रहातो. )
शामराव : खूप झाला चावटपणा. बाहुली कुठें आहे?
अजय : ही घ्या. आता खरंच घ्या. मघांशी चुकून आमचा पाय तुम्हांला लागला व तुम्हीं पडलात. सॉरी. ही घ्या बाहुली.
( शामराव अजयकडे जातो, तोच अजय बाहुली विकासकडे फेकतो. शामराव विकासकडे धावतो. तेवढ्यात विकास बाहुली अभयकडे टाकतो. शामराव तिथें जातो तेव्हां अभय बाहुली रेखाकडे टाकतो. शामराव रेखाकडे धावत असतांना अभय त्याच्या पायात पाय अडकवून त्याला पाडतो. शामराव पडल्याबरोबर विकास पलंगावरचे कुलूप काढून त्याच्या टाळक्यात मारायला जातो. पण शामराव चपळाईने बाजूला सरकतो व उठायचा प्रयत्न करतो. याचवेळी सर्व मुलॆं एकदम त्याच्यावर झडप घालतात, पण त्यांचा प्रयत्न साफ फसतो. शामराव त्यांना जोराने धक्का देऊन मागे सारतो. फक्त विकास त्याच्याशी झटापट करीत असतो. या झटापटीत विकासच्या खिशांतील पिस्तूल जमिनीवर पडते. शामराव चटकन पिस्तूल व बाजूला पडलेली बाहुली घेऊन दरवाज्याच्या बाजूला जातो. आता शामरावची पाठ दरवाज्याकडॆ आहे व सर्व मुलें त्याच्या समोर. शामरावचे पिस्तूल मुलांवर रोखलेले असतें. )
शामराव : (क्रूरपणे हंसत) झालं समाधान पोरांनो? तुम्हीं कारटीं स्वत:ला खूप चलाख समजत होतांत. पण शेवटी विजय माझाच झालाय. ही बाहुली मिळवण्याची खूप धडपड केलीत तुम्हीं, पण व्यर्थ. (वनिताकडे पाहून) पोरी, तुला बाहुली हवी होती ना? तू आठवण म्हणून ती रिकामी बाहुली ठेवून घे.
वनिता : (एकदम शामरावच्या मागे दरवाजाकडे पाहून) इन्स्पेक्टरकाका, यांना पकडा. आम्हांला मारायला निघालेत ते.
( शामराव दचकून मागे पहातो. ही संधी साधून विकास उडी मारून त्याचा पाय खेंचतो, आणि त्याने पडताच त्याच्या हातातून पिस्तूल ओढून घेऊन त्याच्यावर रोखतो. )
विकास : (क्रूर व्हायचा प्रयत्न करीत) शाळेत ट्रेनींग घेतोय मी, व पिस्तूल चालवता येतं मला. आजमावायचं असेल तर प्रयत्न करून बघा. किंचितही हालचाल केलीत तर कसलीहि दयामाया न दाखवतां ही गोळी तुमच्या मेंदूपार करीन. तुमच्यासारख्या बदमाषांना दयेने वळवतां येत नाहीं. आता मुकाट्याने ती बाहुली आमच्या स्वाधीन करा.
( शामराव थोडावेळ विचार करून बाहुली अजयच्या हातात देतो. अजय, अभय, रेखा आणि वनिताला घेऊन विकास बाहेरच्या दरवाजाकडे जातो, व नंतर शामरावच्या पाठीला पिस्तूल लावून त्याला आतल्या दरवाजाकडे घेऊन जातो. )
विकास : (पिस्तूल अजून शामराववर रोखलेले) इथून हलायचाहि प्रयत्न केलात तर हे तुमचंच पिस्तूल असेल व तुमचंच डोकं. (बाहेरच्या दरवाजाकडे जात) थोड्याच वेळात तुमचा तो साथीदार तुम्हांला सोबत द्यायला येईल. तो बघा आलाच. (आतून राणे प्रवेश करतो.) मिस्टर तुम्हीं जे कुणी असाल ते, आहात तिथंच उभे रहा. अभय, तू तो फोन उचल व घरीं फोन करून त्या इन्स्पेक्टरला बोलावून घे.
अभय : विसरलॊं मी, पण मोबाईल आणलाय मी. ( अभय खिशातला मोबाईल काढून नंबर फिरवतो. काहीच उत्तर न मिळाल्यावर फोन परत ठेवतो. )
अभय : विकास, घरी फोन कुणीच उचलत नाहीं.
विकास : ठीक आहे. आता तुम्हीं बाहेर जा. लवकर.
( विकासखेरीज सगळेजण बाहेर निघून जातात. विकासला एकटा पाहून शामराव व राणे पुढे सरकायचा प्रयत्न करतात. )
विकास : (क्रूरपणे) संभाळून. तुम्हांला जिवंत रहायचं असेल तर तसला मूर्खपणा मुळीच करूं नका. मी आधींच सांगितलंय तुम्हांला, मला पिस्तूल चालवतां येतं. विश्वास नसेल तर आता पुरावा देईन. हें पिस्तूल थेट तुमच्या मेंदूकडे रोखलेलं आहे.
( शामराव व राणे जागच्या जागी थांबतात. )
शामराव : (हात वर करीत) विकास, मी तुला शरण जातोय.
विकास : फक्त शरण जाऊन कांहींहि होणार नाही, मिस्टर शामराव काळे. काळी कृत्यं करणार्‍या देशद्रोही गुन्हेगारांना कायद्यानंच शिक्षा व्हावी लागते.
( याच वेळीं बाहेरून इन्स्पेक्टर ढवळे इतर मुलांसह प्रवेश करतो. त्याच्या एका हातात बेड्या व दुसर्‍या हातात एक कागद आहे. )
इन्स्पेक्टर : ... व ती झाल्याशिवाय रहाणार नाहीं. मिस्टर शामराव काळे, मी तुम्हांला अटक करीत आहे. हे आहे तुमच्या अटकेचं वॉरण्ट.
( काय घडत आहे हे कुणाच्या लक्षात येण्यापूर्वींच शामराव सर्वांना बाजूला ढकलून बाहेर पळतो. विकास घाईघाईने बाहेरच्या बाजूला धावतो. शामरावच्या पाठीं जावं की खोलींत असलेल्या राणेवर नजर ठेवावी हे न कळून इन्स्पेक्टर गोंधळलेल्या अवस्थेत असतांनाच बाहेरून आधी गोळी चालल्याचा व ताबडतोब शामरावच्या ओरडण्याचा आवाज ऐकूं येतो. काहीं वेळानं शामराव लंगडत प्रवेश करतो, व त्याच्यामागे विकास पिस्तूल घेऊन येतो. )
विकास : (हसत) शामराव, सांगितलं होतं मी तुम्हांला, मला पिस्तूल चालवतां येतं. आणि फक्त चालवतां येतं एवढंच नाहीं तर हवा तिथं नेमदेखील धरतां येतो. तुमच्या पायावर नेम धरला कारण मला तुम्हांला मारायचं नव्हतं, फक्त थांबवायचं होतं.
( इन्स्पेक्टर शामरावच्या व राणेच्या हातात बेड्या अडकवतो. )
इन्स्पेक्टर : शाबास मुला, तू खरोखरच कमाल केलीस.
विकास : इन्स्पेक्टरसाहेब, मी एकट्यानंच नाहीं, माझ्या या इतर मित्रांनीं सुद्धां.
इन्स्पेक्टर : (त्यांच्याकडे रोखून पहात) मान्य आहे मला, यांनी तर खरोखरच कमाल केली.
अजय : इन्स्पेक्टरसाहेब, मघाशी आम्हीं तुम्हांला कैद केलं त्याविषयीं म्हणात असाल, तर सॉरी. आम्हांला माफ करा. तो सगळा प्लॅन माझा होता.
अभय : आम्हांला तुमची अडचण नको होती. सर्व रहस्य आम्हांला स्वत:च सोडवायचं होतं.
इन्स्पेक्टर : पण तसं करण्यांत धोका होता.
विकास : जाणीव होती आम्हांला त्याची. पण ही ना ती भानगड करायला आम्हीं नेहमींच उत्सुक असतो.
इन्स्पेक्टर : (हसत) शाबास, बरेच साहसी आहात तुम्हीं सगळेजण. यापुढे मला कधी गरज लागलीच तर तुमचीच आठवण करीन मी.
सर्वजण : (आनंदाने ओरडून) खरंच? वचन द्या पाहूं.
इन्स्पेक्टर : वचन. पण एका अटीवर. आता तुम्हीं वचन द्या पाहूं.
रेखा : कबूल. कसलं वचन?
इन्स्पेक्टर : सगळं काम स्वत: करून माझ्या नोकरीवर गदा आणूं नका म्हणजे झालं.
सर्वजण : कबूल. दिलं वचन.
इन्स्पेक्टर : (शामरावकडॆ वळून) मंडळी, आपण आज संध्याकाळच्या गाडीनं मुंबईला जाणार आहोत. तिथली मंडळी तुम्हांला भेटायला बेचैन झाली असेल. तयारी आहे ना?
शामराव : इन्स्पेक्टर, या क्षणाला तुम्हीं न्याल तिथं यायची तयारी आहे माझी. पण सांगून ठेवतो, मला तुम्हीं जास्त वेळ आत ठेवूं शकणार नाहीं.
इन्स्पेक्टर : माहीत आहे मला. तुम्हां स्मग्लर लोकांचे आतबाहेर खूप कॉण्टॅक्टस असतात, ठाऊक आहे मला. पण तें नंतर बघूं. आतांपुरती तुमच्या नांवानं एक खोली रिझर्व आहे. आणि मुलांनो, चला, तुम्हांला मी माझ्या गाडीनं घरीं सोडतो.
सर्वजण : चला.
( आधी शामराव व राणेला घेऊन इन्स्पेक्टर बाहेर जातो, त्यानंतर इतर मुलें जातात. थोडावेळ स्टेज रिकामं असतं. मग विकास धावत परत येतो व पलंगावर पडलेली बाहुली उचलतो. )
इन्स्पेक्टर : (बाहेरून) विकास, आता काय राहिलं?
विकास : जिच्यामुळे सगळी भानगड निर्माण झाली ती सोन्याची बाहुली इथंच राहिली होती ती घ्यायला आलो मीं.
( इतक्यांत बाहेरून वनिता धावत येते व दुसरी बाहुली उचलते. )
वनिता : ही बाहुली त्या माणसानं मला घ्यायला सांगितलं होतं. आठवतंय ना? आतां चल.

( विकास व वनिता दोन्हीं बाहुल्या घेऊन बाहेर जातात. )

* * * * * पडदा पडतो * * * * *
( तिसरा अंक व नाटक समाप्त )

लक्ष्मीनारायण हटंगडी
EC51/B104, Sai Suman CHS,
Evershine City, Vasai (E)
PIN 401208
(suneelhattangadi@gmail.com)

हिट : मिरची-मसाला !

( पडदा बंद असतांना दैवी संगीत ऐकूं येत आहे. हळूंहळूं पडदा उघडतो. स्टेजच्या मध्यभागी एका जुनाट खुर्चीवर एक व्यक्ति उदास चेहर्‍याने बसलेली दिसते -- ही व्यक्ति म्हणजेच परमपिता परमेश्वर. तो उदासपणे कधी भिंतीवरच्या कॅलेण्डरकडे तर कधी मनगटावरच्या घड्याळ्याकडे पहात असतो. अचानक त्याचं लक्ष आंतून येणार्‍या चार माणसांकडे जाते व त्याचा चेहरा उजळतो ... फक्त एकच क्षण ...)
परमेश्वर : (उदासपणे) कोण हवंय आपल्याला?
माणूस १ : (लबाड हसत) परमपिता परमेश्वर, तुम्हीच हवाय आम्हांला. आम्हीं ओळखलं तुम्हांला.
माणूस २ : तुम्हीं स्वत:ला लपवायचा कितीहि प्रयत्न केलात तरी आम्हीं तुम्हांला शोधून काढलंच.
माणूस ३ : तुम्हीं आपले दैवी कपडे बदलले तरी चेहर्‍यावरचं तेज काही लपलं नाहीं.
माणूस ४ : हे परमेश्वरा, आम्हीं तुम्हांला शरण आलोय.
माणूस १ : आमच्यावर दया करा. आम्हांला प्रसन्न व्हा.
( परमेश्वराचा चेहरा उजळतो. )
परमेश्वर : बोला वत्स, मी प्रसन्न झालोय. मोगॅम्बो खुश हुआ. (पटकन जीभ चावीत) सॉरी, मला म्हणायचंय, मी परमपिता परमेश्वर खुश झालोय. तुम्हांला काय हवंय? आपली ओळख द्या. तुम्हीं कोण आहांत?
माणूस १ : धन्यवाद. थॅंक यू, परमेश्वरा. आम्हीं मराठी चित्रपटक्षेत्रातील काही दु:खी माणसं आहोत. मी आहे श्रीयुत चटपट मसालेदार, एक निर्माता-दिग्दर्शक.
माणूस २ : मी आहे यांचा चमचा.
माणूस ३ : (दुसर्‍या माणसाकडे बोट दाखवीत) आणि मी आहे यांचा चमचा.
परमेश्वर : वत्सा, तुमची नावं काय ते सांगा, नुसती विशेषणं नकोत.
माणूस २ : काय उपयोग, महाराज?
माणूस ३ : हल्ली आम्हांला नावानं कुणीच ओळखत नाही.
माणूस ४ : अन मी आहे दु. खी. लेखक.
परमेश्वर : बालका, तू दुखी का आहेस?
माणूस ४ : देवा, माझं पूर्ण नाव आहे दुष्यंत खीमजी लेखक, दु.खी. लेखक. आणि मी खरोखरच दु:खी आहे, याला कारणं अनेक आहेत. लवकरच कळेल तुम्हांला.
परमेश्वर : बोला वत्स. बिनधास्त आपली दु:खं माझ्यासमोर मांडा. मी तुमची काय मदत करूं शकतो? How can I help you, guys?
माणूस १ : परमेश्वरा, मी मराठी चित्रपटक्षेत्रातील एक निर्माता-दिग्दर्शक आहे ...
माणूस २ : मी यांचा चमचा...
माणूस ३ : ... अन मी ....
परमेश्वर : (रागाने) यांचा चमचा. पाठ झालंय मला. (पहिल्या माणसाला) हां, तू बोल, तुझा काय प्रॉब्लेम आहे? ओघाओघाने यांचा प्रॉब्लेम कळेलच.
माणूस १ : निर्माता-दिग्दर्शक व्हायच्या आधी मी एक स्वयंपाकी होतो. मुंबई-पुणे-हैदराबाद-चेन्नई मधल्या सगळ्या कलाकारांच्या घरी मी कामं केलीयत. सगळ्या पार्टीसमधे मी केलेल्या मसालेदार डिशेस फेमस होत्या. अगदी मुंबईच्या वडा-पाव पासून ते पुणेरी मिसळ; चेन्नईच्या इडली-डोसापासून ते हैदराबादच्या चिकन बिर्यानीपर्यंत ...
परमेश्वर : (उत्सुकतेने) थांबू नकोस. बोलत रहा. तुझी गोष्ट तोंडाला पाणी आणण्यासारखी म्हणजे चवदार आहे. मग पुढे काय झालं?
माणूस १ : मग एके दिवशी माझी बुद्धि माती खायला गेली. म्हणजे माझी बुद्धि भ्रष्ट झाली. व मी किचनमध्ये कुक करणं बंद केलं.
परमेश्वर : अरे देवा रे, पण का असं केलंस तूं?
माणूस २ : मला बोलूं दे, सर. देवा, त्यांना मसालेदार डिशेसच्या ऐवजी मसालेदार चित्रपट बनवायची खुजली .... चुकलो, मोह झाला.
माणूस ४ : त्यांनी माझ्या मसालेदार गोष्टी घेऊन चित्रपट बनवले.
माणूस ३ : ... आणि सगळे चित्रपट धडाधड आपटले.
परमेश्वर : (आतुरतेने) कुणी आपटले? कसे आपटले? कुठे आपटले?
माणूस १ : तिकीट-खिडकीवर, म्हणजे बॉक़्सऑफिसवर. सगळे चित्रपट पिटले. म्हणूनच आम्हीं तुमच्याकडे आलोय, गा‍र्‍हाणं घेऊन, देहाची तिजोरी, भक्तीचाच ठेवा, उघड दार देवा, आतां, उघड दार देवा.
परमेश्वर : (थोडासा वैतागून) उघडलं दार, आपलं गाणं आपल्या देहातच ठेवा व सरळ बोला.
माणूस १ : देवा ...
माणूस २ : परमेश्वरा ...
माणूस ३ : परमपित्या परमेश्वरा ...
माणूस ४ : आमच्यावर मेहरबानी करा.
परमेश्वर : (वैतागून) पण मेहरबानी करूं, म्हणजे नक्की काय करूं ते सांग.
माणूस १ : हिट करा.
परमेश्वर : (हात उगारून) कुणाला हिट करूं?
माणूस १ : माझे चित्रपट हिट करा ... म्हणजे यशस्वी करा. हिट, सुपरहिट, सूपरडूपर हिट चित्रपट बनवण्याचा सीक्रेट फॉर्म्युला मला सांगा. म्हणजे माझं कल्याण होईल.
माणूस २ : माझंसुद्धां कल्याण होईल ...
माणूस ३ : माझसुद्धां कल्याण होईल ...
माणूस ४ : माझंसुद्धां पॉवरफुल कल्याण होईल ...
परमेश्वर : (संतापून) चुप करा, तुमचं कल्याण होईल आणि माझं ठाणं होईल. बत्ती गुल ... पुरती पॉवर-कट. हे बघा, तुम्ही सगळे मूर्ख आहांत.
माणूस ४ : काय झालं देवा? माझे संवाद ऐकून अचानक तुमचा मूड ऑफ का झाला?
परमेश्वर : कारण तुम्हीं बोलणीच मूर्खासारखी करताय. अरे वेड्यांनो, हिट चित्रपट बनवायचा सीक्रेट फॉर्म्युला जर का माझ्याकडे असता तर मी या रामगोपाल वर्माच्या भुताटकीच्या सेटवर, या सी-ग्रॆडच्या खुर्चीवर तुमच्यासारख्या लोकांची गार्‍हाणगीतं ऐकायला कां बसलो असतो? केव्हांच भूलोकाचं one-way तिकीट काढून एखाद्या corporate office मधून करोडोंचं भांडवल उभारून हॉलीवूड किंवा बॉलीवूडला जाऊन वर्षभर चालणारा सोडा, एकाद्या मल्टीप्लेक्समध्ये एक दिवस चालणारा पिक्चर काढला असता.
माणूस १ : (हताशपणे) देवा, तुम्हीं हे काय बोलताय?
परमेश्वर : सत्य बोलतोय, वत्सा. आत टीव्ही वर डेली सोप बघत बसलेल्या गीतेची शपथ घेऊन सत्य बोलतोय. मागे विद्यार्थीगण परीक्षेच्या वेळी मस्का लावायला माझ्या दरबारी नियमीत हजेरी लावायचे. पण आता दिवस बदलताहेत. शिक्षण अधिकारी परिक्षा रद्द करून मुलांचं व त्यांच्या पालकांचं जीवन सोपं करूं पहातायेत. पण त्यामुळे इथल्या शंभर कोटी देवांच्या जीवनाची वाट लागतेय हे त्यांना कोण सांगणार? इतर लोक नोकरीच्या निमित्ताने माझ्या दरबारी आपली गा‍र्‍हाणी घेऊन यायचे. आत्ता ते सुद्धा बंद झालेयत. चाय-पाणी व इतर अनेक मार्गांनी सगळे प्रॉब्लेम्स खालच्या खालीच सोडवले जातात. बसूनबसून कंटाळा आला की मी थियेटरमध्ये फ़्लॉप झालेले सिनेमे डिस्कवर पहात बसतो. तरीहि इतक्या वर्षांनंतर एखादा सिनेमा हिट का होतो हे अजूनही माझ्या लक्षात आलेलं नाहीं. तर वत्स, या बाबतीत मी तुम्हां लोकांची काहीहि मदत करूं शकणार नाहीं. तर तुम्हीं जिथून आलात तिथंच परत जा आणि प्रयोग करीत रहा. बेस्ट ऑफ लक !
( पहातापहाता परमेश्वर अद्रुश्य होतो. )
माणूस १ : चला मंडळी, इथेही निराशाच पदरी पडली.
माणूस २ : सर, आता काय?
माणूस १ : (वैतागून) मेरा सर !
माणूस ३ : पुन्हां प्रयोग चालू.
माणूस ४ : सर, माझ्या डोक्यात एक मस्त स्टोरी घुमतेय.
माणूस १ : (रागाने) मग ती तिथेच घुमत राहूं दे. मला हिट चित्रपट पाहिजे, हिट स्टोरी नव्हें. (दुसर्‍या माणसाला) चमचा नंबर वन, गेल्या तीन वर्षांतील सगळ्या हिट पिक्चर्सच्या सीडीस मला आणून दे.
माणूस २ : सार, अक्षय कुमारची "चांदनी चौक टू चाईना" आणून देऊ?
माणूस १ : (संतापून) हिट फिल्म्स म्हणालो मी. अक्षयचा सीसीटीसी नंबर वन फ़्लॉप आहे. (तिसर्‍या माणसाला) तू तातडीने जा अन माझ्या हीरो-हीरोईनला ताबडतोब माझ्या घरी यायला सांग. अगदी असाल तस्से यायला सांगितलं आहे म्हणून सांग. कळलं?
माणूस ३ : येस बॉस.
माणूस ४ : कशासाठी सर?
माणूस १ : स्टोरी डिस्कशनसाठी. समजलं?
माणूस ४ : समजलं सर. मी माझी स्टोरी ऐकवू? माझ्या डोक्यात मघापासून घुमतेय.
माणूस १ : (ओरडून) मग तुमची स्टोरी तुमच्या डोक्यातच घुमवा. माझं डोकं नका खाऊ. (आवेशाने) माझी मराठी पिक्चर्स धडाधड आपटलीत. म्हणून आता मी हिंदी पिक्चर काढणार आहे.
माणूस ४ : पण सर, हल्लीचे सगळे मराठी चित्रपट धडाधड हिट होताहेत. नावं सांगू? नटरंग, लालबाग-परळ, मी शिवाजी राजे बोलतोय ...
माणूस १ : पण आता मी बोलतोय. मी हिंदी चित्रपटच काढणार आहे.
माणूस ४ : पण हिंदी चित्रपट का, सर?
माणूस १ : कारण सगळे मराठी कलावंत हिंदी चित्रपटांकडे वळले आहेत ... किंवा टीव्हीकडे. मराठी चित्रपटांकडे कुणी वळून सुद्धां पहात नाहीत. बोलत राहू नका. घाई करा अन स्वर्गाच्या विमानतळावर पळा, नाहीतर आपली फ्लाईट मिस होईल.
( सगळेजण घाईघाईने निघून जातात. )

( दृश्य दोन )
( श्रीयुत मसालेदारांच्या घराचा दिवाणखाना. कांही वेळातच माणूस १ (मसालेदार) घाईघाईने प्रवेश करतो. )
माणूस १ : (प्रेक्षकांना) सॉरी, थोडा उशीरच झाला. स्वर्गातून विमान उशीरा उडालं. पण हरकत नाही. माझे हीरो-हीरोईन अजून आलेले नाहीत ना?
( प्रेक्षकांतून आवाज येतात: "अजून कुणाचाच पत्ता नाहीं." )
माणूस १ : वाटलंच म्हणा. हीरो-हीरोईन कसले वेळेवर येतात म्हणा? तोपर्यंत मी तुम्हां सर्वांना माझ्या कुटुंबाची ओळख करून देतो. (आंत पाहून) बच्चे लोग बाहेर या पाहूं.
( आंतून सात मुलं गात बाहेर येतात, "सा रे के सारे, ग म को लेकर गाते चले..." )
माणूस १ : ही आहे माझी म्युझीकल म्हणजे संगीतमय फ़ॅमिली. मुलांनो, नांवं सांगा रे आपली.
सा : सा ... साधना.
रे : रे ... रेखा.
ग : ग ... गणेश.
म : म ... मनोज
प : प ... पल्लवी.
ध : ध ... धर्मेश.
नी : नी ... नीना.
माणूस १ : आम्हीं त्यांना बोलावतो ...
सा : सा ...
रे : रे ...
ग : ग ....
म : म ...
प : प ...
ध : ध ...
नी : नी ...
सगळेजण : आम्हांला कशाला बोलावलंत, पप्पा?
माणूस १ : कांही नाही, या लोकांची ओळख करून द्यायला. काय चाललंय?
सा : पप्पा, मी प्रॅक्टीस करीत होते, सा, रे, ग, म "लिटील चॅम्प्स" मध्ये भाग घ्यायची.
रे : मी "इण्डियन आयडल" मध्ये जायची.
ग : मी "डांस इंडिया डांस - लिटील मास्टर्स" ची.
म : मी "बूगी-वूगी"ची.
प : मी होमवर्क करीत होते.
ध : मी शाळेला जायची तयारी करीत होतो.
नी : मी शाळेला जायला तयार आहे.
माणूस १ : बच्चे लोग, आपापली कामं थांबवा. बॅगा फेकून द्या.
सगळेजण : का, बाबा?
माणूस १ : मी हिंदी पिक्चर बनवणार आहे. आपण श्रीमंत बनणार आहोत. मग शाळेला जायची काय गरज?
म : मग शाळेला रोजचीच सुट्टी? फक्त "बूगी-वूगी"?
सगळेजण : म्हणजे शाळेला कायमची सुट्टी?
( सगळेजण नाचायला व गायला लागतात. तेवढ्यात माणूस २, माणूस ३ व माणूस ४ प्रवेश करतात. )
माणूस ३ : सर, तो येतोय ...
माणूस २ : ... आहे तस्सा येतोय.
माणूस १ : चमचे लोग, कोण येतोय? नीट सांगा.
माणूस ४ : सर, तुमचा हीरो येतोय.
( एवढ्यात हीरॊ अर्धी चड्डी अन गंजी घालून प्रवेश करतो. )
हीरो : ("तुमने पुकारा और हम चले आये"च्या चालीवर गात) तुम्हीं बोलावलत मला, मी निघून आलो ...
माणूस २ : (गात) ... चड्डी आणि गंजीतच आलो ... ओ, ओ, ओ...
माणूस १ : आणि हीरोईन कुठे आहे?
माणूस ३ : सार, ती म्हणाली की आहे तश्शी येणार नाही.
माणूस १ ; (रागाने) पण कां?
माणूस २ : कारण ... ती ...
माणूस १ : ... कारण काय?
माणूस २ : कारण ती आंघोळ करीत होती.
माणूस ४ : आणि ती आहे तश्शी आली असती .. तर ... तर चक्क फोटोसकट ही स्टोरी सगळ्या न्यूझपेपर्समध्ये पहिल्या पानावर व टीव्ही चॅनल्सवर "ब्रेकींग न्यूज़" म्हणून आली असती.
( सगळी मुलं फिदीफिदी हंसायला लागतात. )
माणूस १ : सा, रे, ग, म, बास्स करा.
( सगळी मुलं नाचत-गात आंत निघून जातात. दुसर्‍या बाजूने हीरोईन लिपस्टीक लावत, गाणं गात प्रवेश करते. )
हीरोईन : तुमने पुकारा और हम चलें आये ...
हीरो : (तिच्या तोंडावर हात ठेवून) मी हे गाणं आधीच म्हटलंय, अन तेसुद्धां मराठीतून. तेव्हां कॉपी नकोय.
हीरोईन : वाईट्ट आहत तुम्हीं सगळे हीरो लोक. सगळं कांही आधीच करून मोकळे होता. आम्हां हीरोईन्सनां मुळी चान्सच नाहीं देत. पण लवकरच हमारे भी दिन आयेंगे.
माणूस ४ : बर्रोबर आहे. किसी शायरने कहा है, "हर कुत्तेका दिन आता है."
माणूस १ : आयेगा, आयेगा. सारखी तक्रार करीत बसूं नका. मी तुम्हां सर्वांना एक महत्वाची बातमी देण्याकरिता इथं बोलावलंय. एकदम इम्पॉर्टण्ट.
माणूस २ : व्हेरी इम्पॉर्टण्ट.
माणूस ३ : व्हेरी व्हेरी इम्पॉर्टण्ट.
माणूस ४ : मोस्ट इम्पॉर्टण्ट.
माणूस १ : चमचे लोक, गप्प रहा.
माणूस २/३: आम्ही गप्प आहोत.
माणूस ४ : मैं भी चुप रहूँगा.
माणूस १ : मी एक सुपर-हिट हिंदी चित्रपट निर्माण करायचा ठरवलं आहे.
माणूस ४ : पण सर, स्टोरी?
माणूस १ : चुप. इथं स्टोरी कुणा गाढवाला हवीय? मी हिट फिल्मची गोष्ट करतोय. चित्रपटाची गोष्ट नंतर शोधता येईल. आधी फिल्मचं नांव ऐका.
सगळेजण : बोला.
माणूस १ : चित्रपटाचं नांव आहे ... (थांबतो.)
हीरोईन : हुझूर, आप रुक क्यों गये? आप रुक गये, तो मेरे दिलकी धडकन रुक गई.
माणूस १ : फिल्मी डायलॉग्स नकोत. मी श्वास घ्यायला रुकलो. पिक्चरचं नांव आहे, "इश्कमें पागल गजिनी मेजरसाब दिलवाले दुल्हनियाके शोले हैं कौन?"
सगळेजण : (आश्चर्याने) क्या?
माणूस १ : (सावकाश) "इश्कमें पागल गजिनी मेजरसाब दिलवाले दुल्हनियाके शोले हैं कौन?" कसं वाटलं?
हीरो : नांव थोडं लांबलचक नाहीं वाटत?
हीरोईन : आणि थोडसं विचित्र?
माणूस ४ : शिवाय या पिक्चरचं नांव घेतांघेतां लोकांचा श्वास बंद होईल.
माणूस १ : गप्प. तुम्हीं सगळे मूर्ख आहात. तुम्हांला कांही कळत नाही.
सगळेजण : का बॉस?
माणूस १ : नीट लक्ष देऊन ऐकलंत तर तुमच्या लक्षात येईल की बर्‍याच हिट फ़िल्म्सचा मसाला यामध्ये असेल. ’इश्क’ म्हणजे रोमांस; ’दिल तो पागल है’ म्हणजे अमर संगीत; ’गजिनी’ म्हणजे आमीर खानी ऍक्शन; ’मेजरसाब’; ’दिलवाले दुल्हनिया’; ’शोले’; ’हम आपके हैं कौन’ म्हणजे कौटुंबिक मसाला. आणि काय हवंय आपल्याला?
माणूस २ : पण सार, मेजरसाब एक मेजर फ़्लॉप होता, आणि थियेटर्समधून लवकर रिटायर झाला होता.
माणूस १ : पण त्यांत सर अमिताभ होते. शिवाय ’मेजरसाब’ म्हटलं की देशभक्ति आली.
माणूस ४ : पण सर, पिक्चरची स्टोरी?
माणूस १ : (संतापून) मी आधीच सांगितलंय, मला हिट फ़िल्म बनवायची आहे, स्टोरीवाली फ़िल्म नव्हे. कळलं?
माणूस ४ : कळलं.
माणूस १ : अरे बाबा, आपल्या फ़िल्मचं नांव ऐकून मोठमोठ्या कंपनी आपल्याला नकद नारायण, म्हणजे फायनान्स, देतील, फ़िल्म बनायच्या आधी -- आणि सरकार फ़िल्म टॅक्स-फ़्री करेल फिल्म पूर्ण झाल्यावर.
हीरोईन : ते कसं?
माणूस १ : ए पोरगी, तू आपला दिमाग जास्त वापरू नकोस. आपलं सरकार कलात्मक म्हणजे आर्ट फिल्म्सना खूप एनकरेज करतंय. आणि आपल्या फ़िल्मचं नांवच किती आर्टी आहे. आर्ट फिल्म्सची पहिली अट म्हणजे त्यांची नावं लांबलचक असली पाहिजेत.
माणूस ३ : आठवतंय. "चंपा और चमेली की चमकती साडीमें खूनका लाल रंग क्या कर रहा है?" या पिक्चरला एका फॉरेन फ़िल्म फ़ेस्टीवलमध्ये कुठलातरी अवॉर्ड देखील मिळाला होता.
माणूस १ : (खुश होऊन) आतां कसं बोललास, मेरे चमचे? आपल्या पिक्चरने सरकार आणि जनता दोघांनाहि टोप्या घालता येईल. व अजून थोडा जास्त त्रास घेतला की एकदोन इण्टरनॅशनल फ़िल्म फ़ेस्टिवल्समध्ये जायचा चान्स सुद्धां मारता येईल.
माणूस ४ : पण सर, स्टोरी हवीच ना?
माणूस १ : (वैतागून) तुला स्टोरीच ऐकायची आहे ना? मग ऐक. सगळे बसा व स्टोरी ऐका. (सगळेजण भोवती बसतात.) या फ़िल्मची स्टोरी एकदम ओरिजिनल आहे. फ़िल्मचा हीरो एकदम गरीब आहे. त्याचं प्रेम एका अत्यंत श्रीमंत मुलीवर बसतं.
माणूस २ : ब्रिल्लियण्ट, सर.
माणूस ३ : वाह! क्या बात है, सर! यह हुई ना बात!
माणूस ४ : (घाबरत) पण सर, ही स्टोरी सर्वच फिल्म्समध्ये असते.
माणूस १ : पुन्हां मध्ये बोललास? या स्टोरीमध्ये ट्विस्ट आहे. ए स्टोरी-रायटर, ट्विस्ट म्हणजे काय माहीत आहे ना? (सगळेजण माना डोलावतात.) हीरो नोकरीसाठी अमेरिकेला जायचं ठरवतो.
माणूस २ : Simply brilliant, sir.
हीरो : म्हणजे मला अमेरिकेला जायचा चान्स!
माणूस ४ : पण सर, अमेरिकेचा व्हिसा ईझीली मिळत नाही.
माणूस १ : चुप्प. अमेरिकेचा व्हिसा नसेल मिळत तर हीरोला दुबईला पाठवूं. तर ठरलं, हीरो नोकरीसाठी परदेशांत, म्हणजे दुबईला जातो.
हीरोईन : (डोळे मिटून स्वप्नांत रंगते.) दुबई --- सोनेका शहर.
माणूस १ : (झोपायची खूण करीत) सोनेके लिये तुम्हांला दुबईलाच जायला नको कांही.
हीरोईन : (लाजून) इश्श, सोनेका शहर म्हणजे झोपण्यासाठी जायचं शहर असं नव्हतं मला म्हणायचं. दुबई म्हणजे सोन्याचं शहर, सिटी ऑफ गोल्ड.
माणूस ४ : सर, दुबईचा व्हिसा ...
माणूस १ : ... मिळतो. दुबईला वर्षभर कांही ना कांही चालूच असतं --- दुबई स्प्रिंग शॉपींग फेस्टीवल, नाहीतर दुबई समर सरप्राइझ नाहीतर विण्टर शॉक. टूरिस्ट व्हिसा सहज मिळेल. तर ठरलं, हीरो नोकरीसाठी दुबईला जातो.
हीरोईन : इथं आपल्याला एक ट्विस्ट देतां येईल.
माणूस २ : काय?
हीरोईन : हीरोईन हीरोच्या पाठोपाठ दुबईला जाते.
माणूस २ : यांत ट्विस्ट काय आहे?
हीरोईन : Titanic फ़िल्ममध्ये हीरो हीरोईनचा पाठलाग करून शिपवर चढतो ...
माणूस ४ : अहो, पण ती स्टोरी तशी नाही. मी पाहिलंय ते पिक्चर बर्‍याच वेळां. त्याची कॉपी करून मी एक कथा देखील लिहिलीय. ऐकवूं?
हीरोईन : आतां नको. गप्प रहा तुम्हीं. तर आपली हीरोईन हीरोचा पाठलाग करून दुबईला जाते.
माणूस १ : मॅडम, यांत ट्विस्ट काय आली?
हीरोईन : हीरोईन विमानाने जात नाही. ती जाते एका शिपने.
माणूस ४ : पण शिपनेच कां?
हीरोईन : तुम्हीं गप्प रहा पाहूं. मी हीरोईन आहे आणि मी सांगते म्हणून ती शिपने जाते. जेव्हांपासून मी Titanicची DVD पाहिलीय तेव्हांपासून मलासुद्धां सारखं वाटतंय ... माझं किनई मुळी स्वप्नच आहे की मीसुद्धां एखाद्या ट्रॅजडी फिल्ममध्ये लीड रोल करावा.
माणूस १ : (बाजूला) बाई, तुमचे सगळेच पिक्चर्स ट्रॅजडी असतात.
माणूस २ : निदान प्रेक्षकांसाठी.
माणूस ३ : आणि निर्मात्या-दिग्दर्शकांसाठी देखील.
माणूस १ : मॅडम, माझं हे पहिलं हिंदी फिल्म असेल. Titanic बनवायला माझ्याकडे तेवढा पैसा नाही. तसली शिप बनवायला खूप पैसा लागतो.
हीरोईन : नो प्रॉब्लेम, बॉस. मग आपण शिप ऐवजी बस दाखवूंया. बास?
हीरो : (हंसत) दुबईला, अन बसमधून? आपलं भुगोलाचं नॉलेज अगाध दिसतंय.
माणूस ४ : इथं कहाणीत एक ट्विस्ट देतां येईल. टायटॅनिकमध्ये शिप समुद्रात बुडते. आपल्या फिल्ममध्ये बस गटारात बुडलेली दाखवता येईल.
माणूस २ : Simply brilliant,सार. नाहींतरी आपल्याकडे गटारं जरा जास्तच झालीयत.
माणूस १ : (संतापून) गप्प, तू चमचा कुणाचा आहेस, माझा का याचा?
माणूस २ : तुमचाच, सर. चमचा नंबर वन.
माणूस १ : मग मला ठरवूं दे, आपल्या बसला गटारांत बुडवायचं, का समुद्रात --- की आकाशात.
माणूस ४ : (निराश होऊन) येस, सर.
माणूस ३ : सर, पैशांचा प्रॉब्लेम आपल्याला सहज सोडवतां येईल.
माणूस १ : तो कसा काय?
माणूस ३ : वेगवेगळ्या सीन्सकरितां आपल्याला वेगवेगळे स्पॉन्सर्स घेतां येईल.
माणूस २ : Brilliant, sir.
माणूस ३ : एक सीन, एक जाहिरात --- दुसरा सीन, दुसरी जाहिरात --- तिसरा सीन, तिसरी जाहिरात ---
माणूस १ : पुरे. कळलं. आतां शहाणपणाचं बोललांत.
हीरो : पुढे काय होतं? तुमची स्टोरी खूप दिलचस्प आहे. तर हीरो नोकरीसाठी दुबईला जातो.
हीरोईन : (मध्येच) हीरोईन त्याचा पाठलाग करीत शिपने दुबईला जाते.
माणूस १ : (वैतागून) उंटाच्या पाठीवरून जाईल.
माणूस २ : ... किंवा गाढवाच्या शेपटीला धरून ---
माणूस १ : तें हीरो दुबईला गेल्यावर ठरवतां येईल. तर आधी हीरो दुबईला जातो.
हीरोईन : आणि हीरोईन त्याच्या पाठोपाठ दुबईला येते --- शिपवरून --- (पटकन जीभ चावते.) किंवा उंटावरून, ship of the desert. (हीरोला) माझं जनरल नॉलेज अगाध आहेच मुळी.
माणूस १ : गप्प रहा. कसं जायचं ते नंतर ठरवता येईल. एवढं ठरलं की हीरो नोकरीसाठी दुबईला जातो व हीरोईन त्याच्या पाठोपाठ येते. दुबई शॉपींग फेस्टीवलच्या गर्दीत हीरो-हीरोईन वेगळे होतात.
माणूस २ : Brilliant sir. Separation scene. एक सॅड सॉन्ग.
माणूस १ : फिल्मच्या शेवटच्या सीनला ते दोघेही दुबईमधील अजून एका फेस्टीवलच्या वेळी एकत्र येतात आणि त्यांचं लग्न होतं.
माणूस ४ : आणि ते दोघे मधुचंद्रासाठी ... म्हणजे हनीमूनसाठी अमेरिकेला जातात. दुबईहून अमेरीकन व्हिसा मिळायला फारसा त्रास होत नाही.
माणूस १ : (वैतागून) निर्माता-दिग्दर्शक कोण आहे?
माणूस ४ : तुम्हीं.
माणूस १ : स्टोरी कुणी लिहिलीय?
माणूस ४ : तुम्हीं.
माणूस १ : मग हनीमूनला कुठे जायचं तेही मलाच ठरवूं दे. कळलं?
माणूस ३ : Brilliant, sir.
माणूस २ : Simply brilliant, sir.
माणूस ४ : (खालच्या मानेनं) खरोखर brilliant, sir.
माणूस १ : तर हीरो-हीरोईन हनीमूनसाठी जातात, पण अमेरिकेला नाहीं. इथं स्टोरीत अजून एक ट्विस्ट आहे.
सगळेजण : काय?
माणूस १ : हीरो-हीरोईन हनीमूनसाठी सुदान किंवा इथिओपियाला जातात.
हीरो : (निराशेने) माझं शॉपींग बुडालं. पण या उपाशी राष्ट्रांत हनीमून कशासाठी?
माणूस १ : तीच तर ट्विस्ट आहे. इथें स्टोरीला एक human angle देतां येईल.
हीरोईन : मी love triangle ऐकलाय, पण human angle?
माणूस १ : हीरोईन दु:खी व पीडीत लोकांची सेवा करायला इच्छुक असते.
हीरोईन : पण कां?
माणूस १ : कारण ती पूर्व जन्मांत मदर टेरेसा असते.
माणूस २ : Brilliant, sir.
माणूस ३ : Simply brilliant, sir.
माणूस १ : (खुष होऊन) थॅंक यू ... थॅंक यू. पुनर्जन्माच्या स्टोरीवर आधारित पिक्चर्स नेहमीच हिट असतात.
माणूस २ : महल, मधुमती, मेहबूबा.
माणूस ४ : पण या हिटमध्ये स्टोरी कुठे फिट होते?
माणूस १ : चुप्प. मी एवढा वेळ सांगत होतो ती स्टोरीच होती. आणि मी पुन्हां सांगतो, मला हिट फिल्म बनवायचीय, फिट फिल्म नव्हे.
माणूस २ : सर, फिल्म सुरू व्हायच्या आधी एक सुचना द्यायची ...
माणूस ३ : Brilliant. काय सूचना द्यायची?
माणूस २ : सूचना द्यायची की जर कुणाला आमच्या फिल्ममध्ये स्टोरी आढळली तर आम्हांला जरूर कळवा.
माणूस १ : चमचा नंबर वन, ग्रेट आयडिया.
माणूस ४ : पण सर, अशी नोटिस फक्त फालतू विनोदी चित्रपटांमध्ये देतात. From Chandani Chowk To China; Housefull, वगैरे.
माणूस १ : गप्प. काय स्टोरी रायटर, आतां तरी झालं ना समाधान?
( माणूस ४, लेखक, हताशपणे मान डोलावतो. )

( दृश्य ३ )

निवेदक : (प्रवेश करीत) तर मंडळी, आतां तुम्हीं पाहिलंत की मिस्टर मसालेदार व कंपनीने मराठी चित्रपटसृष्टीचा त्याग करून हिंदी चित्रपटसृष्टीत प्रवेश करायचा महत्वपूर्ण निर्णय घेतला. सुदैवाने लवकरच चित्रपट पूर्ण देखील झाला. महाराष्ट्र सरकारच्या कला विभागाने चित्रपटाचं distribution -- शुद्ध मराठीत सांगायचं झालं तर चित्रपटाचं वितरण हाती घेतलं, व मुंबईच्या हिंदी चित्रपटांच्या भयाण जंगलांत अजून एका चित्रपटाची भर पडली, "इश्कमें पागल गजिनी मेजरसाब दिलवाले दुल्हनियाके शोले हैं कौन?" हाँ, तुम्हां सगळ्यांना या मसालेदार चित्रपटाची झलक दाखवण्यापूर्वीं एक महत्वाची सूचना देणं आवश्यक आहे. या चित्रपटांतील सर्व पात्रं संपूर्णपणे काल्पनिक असून कुणाही पात्राचे साम्य एखाद्या जीवित, मृत, अद्याप जन्मास येणार्‍या अथवा यानंतर मृत होण्यार्‍या व्यक्तीशी आढळून आलेच तर तो केवळ एक योगायोग असेल.
( याचवेळी आतून एक व्यक्ति घाईघाईने येऊन निवेदकाशी हुज्जत घालायला लागते. )
व्यक्ति : अहो महाराज, एखाद्या राजकारणी नेत्यासारखं कितीवेळ बोलत रहाणार तुम्हीं? दिग्दर्शकसाहेब सिनेमा सुरूं व्हायची वाट पहात आहेत. आपल्या सगळ्या नातेवाईक अन मित्र मंडळींना त्यांनी थियेटरमधे डांबून ठेवलंय. सिनेमा संपायच्या आधी कुणीहि बाहेर जायचं धाडस करूं नये म्हणून चित्रपटगृहाची सगळी दारं बाहेरून बंद केलेली आहेत. तुम्हीं अजून बडबडत राहिलात तर लवकरच दंगा सुरूं होईल.
निवेदक : (प्रेक्षकांना) बाय, नंतर भेटूंच. आणि हो, चित्रपट हिंदीत असल्यामुळे यापुढचा भाग हिंदीत असेल याची नोंद घ्या.
( दोघेही घाईघाईने आत निघून जातात. )

( दृश्य ४ )

( हीरो झाडू घेऊन प्रवेश करतो व गात-गात झाडू मारायला लागतो. )

हीरो : सबकुछ सीखा हमने, ना सीखी होशियारी, सच है दुनियावालों के हम हैं भिखारी ... (अचानक त्याच्या पाठीत कळ भरते व तो जागच्या जागी स्तब्ध उभा राहून ओरडायला लागतो ...) आह... ऊह ... आऊच. )
(दुसर्‍या बाजूने एक व्यक्ति आपल्या हातात मोठी ट्यूब घेऊन प्रवेश करते. ट्यूबवर लिहिलेलं आहे "खिसक". )
व्यक्ति : इस फिल्मका यह हिस्सा स्पॉन्सर किया है खिसक फार्मास्युटिकल ने. पीठका दर्द हो, या जोडोंका दर्द, सब दर्दसे राहत पाईये. आह से आहा और आऊच तक.
( हीरोईन प्रवेश करते व ती ट्यूब खेचून घेते व हीरोकडे जाते. ट्यूबमधील औषध हीरोला लावते. हीरो परत हालचाल करायला लागतो. )
व्यक्ति : खिसक लगाइये और अपने पीठदर्दसे कहिये, "खिसक". (बाहेर निघून जातो.)
( हीरोईन हीरोच्या हातातील झाडू भिरकावून देते. काही क्षण दोघेही एकमेकांच्या डोळ्यांत डोळे घालून पहात रहातात. अचानक हीरोईन गायला लागते, "धक धक करने लगा, के मेरा जियरा डरने लगा ..." याच वेळी तिचा बाप प्रवेश करतो. )
बाप : बेटी, यह क्या कर रही हो तुम? मुझे तुमसे यह उम्मीद नहीं थी. कहाँ तुम, और कहाँ यह भिखारी? तुमने मुझे कहींका नहीं छोडा, तुमने मेरी नाक कटवा दी. मेरे खानदानकी इज़्ज़तको इस भिखारीकी टोकरीमें फेंक दिया. क्या तुम पागल हो गई हो?
हीरोईन : पिताजी, अगर प्यार करना पाप है, प्यार करना पागलपन है, तो हाँ, मैं पापी हूँ, मैं पागल हूँ. मेरा दिल पागल है ...
( हीरोईन आपलं ’दिल’ हातांत घेऊन ’धक, धक’ करीत गायला लागते, "दिल तो पागल है, दिल दीवाना है ..." तिचा पिता रागाने तिचं ’दिल’ तिच्या हातांतून खेंचून घेतो व त्याचे तुकडे करायचा प्रयत्न करतो. )
हीरोईन : जान-ए-जिगर, तुम डरो नहीं --- यह दिल इतना कमज़ोर नहीं कि मेरे ज़ालीम बापके तोडनेसे टूट जायेगा.
( आतून दुसरी व्यक्ति हातात फ़ेवीकॉलची ट्यूब घेऊन प्रवेश करते. )
व्यक्ति २ : इस फिल्मका यह हिस्सा फ़ेवीकॉलका स्पॉन्सर किया हुआ है. क्या आपका दिल कमज़ोर है? तो फ़ेवीकॉल इस्तेमाल कीजीये और अपने दिलको मज़बूत बनाइये. सब टूटे हुए दिलोंको जोडनेके काम आये फ़ेवीकॉल. (पिताकी ओर देखकर) लगे रहो, लगे रहो. यह फ़ेवीकॉल का जोड है. फ़ेवीकॉल ऐसा जोड लगाए जो बुरे से बुरा तोड ना पाये.
( व्यक्ति २ बाहेर निघून जाते. )
बाप : नादान लडकी, मुझसे चीटींग करती हो? फ़ेवीकॉलसे जुडा हुआ दिल लेकर घूमती हो? लडकी, अगर तुम्हारा दिल फ़ेवीकॉलसे जुडा हुआ है तो मेरे घरकी दीवारें भी हाथी छाप सीमेण्ट से बनी हैं. तुम्हें ले जाकर घरकी चार दीवारोंमे बंद करता हूँ. फिर देखता हूँ कि तुम उन दीवारोंको कैसे तोडती हो.
हीरोईन : (तडपकर) पिताजी ...
बाप : पिताजीकी बच्ची, चल मेरे साथ. और तुम भिखारी की औलाद, मेरी बेटीसे दिल लगाना है, तो पहले उसे किसी लायक बनाओ.
हीरो : (खुश होकर) मतलब अपने दिलको भी फ़ेवीकॉलका बनाऊँ?
बाप : (हडबडाकर) नादान, मेरा मतलब यह नहीं था. मेरा मतलब है कि पहले कुछ पैसे-वैसे कमाओ ---
हीर्रो : ससुरजी, आप मुझे घर जमाई बनाएंगे?
बाप : खामोश --- बदतमीज़ --- जंगली --- जानवर --
हीरो : ससुरजी, हम भी कुछ कम नहीं --- दिल तो पागल है --- हम दिल दे चुके हैं सनम --- प्यार तो होना ही था --- मेरा दिल इसके प्यारसे हाऊसफ़ुल है ---
बाप : बदमाश कंपनी, फिल्मोंके नाम लेकर मुझे पटानेकी नाकाम कोशिश कर रहे हो? पहले मुंबई छोडकर कहीं और चले जाओ, कुछ बनो, डॉलर्स कमाओ और फिर शादीकी सोचो. निकल जाओ. (निघून जातो.)
हीरो : प्रियतमे, तुम्हारे बापने मेरी बहुत इंसल्ट की है. अब तो मुझे बंबई ...
हीरोईन : नादान, बंबई भूल जाओ, मुंबई कहो. नहीं तो, ना चाहते हुए भी निकाले जाओगे.
हीरो : ठीक है, अब तो मुझे मुंबई छोडकर जाना ही होगा. प्लीज़, मुझे मत रोको.
हीरोईन : मैंने तुम्हें कब रोका है? लेकिन अब तुम कहाँ जाओगे? क्या करोगे?
हीरो : (गाते हुए) अब कहाँ जाएं हम? (थोडा रुककर) ए, क्या बोलती तू?
हीरोईन : ए, क्या बोलूँ मैं?
हीरो : सुन ---
हीरोईन : सुना ---
हीरो : आती क्या खण्डाला?
हीरोईन : क्या करूँ आके मैं खण्डाला?
हीरो : घूमेंगे, फिरेंगे, नाचेंगे, गायेंगे, ऐश करेंगे, और क्या?
हीरोईन : ऐश अब अभीकी हो चुकी है. और तुम्हें ज़रा भी शर्म नहीं आती? पिताजीने तुम्हारी इतनी इंसल्ट की और फिर भी तुम खण्डाला जानेकी सोच रहे हो?
हीरो : तो तुम्हीं बताओ, मैं क्या करूं?
हीरोईन : मेरी कुछ सहेलियाँ कह रही थी कि दुबई शॉपींग फ़ेस्टीवल फिरसे शुरू हो रहा है. और वहाँके सरकार को कुछ भंगियोंकी ज़रूरत है.
हीरो : वाह, क्या आयडिया है सरजी! मैं दुबई चला जाता हूँ. तुमभी चलो.
( आतून व्यक्ति ३ प्रवेश करते. )
व्यक्ति ३ : इस फ़िल्मका यह हिस्सा Pet Airways का स्पॉन्सर किया है. Buy one Pet Airways ticket and get one ticket free. Visa will be arranged on arrival.
हीरो : चलो जान-ए-मन. मौसम भी है, मौका भी है, टिकट भी फ़्री है.
हीरोईन : लेकिन मैं फ़्री नहीं हूँ. पहले तुम चले जाओ. जल्द ही पिताजीको उल्लू बनाकर मैं भी आ जाऊँगी.
हीरो : जैसा तुम कहो. मैं हूँ ज़ोरू का गुलाम ... (गाते हुए) बाय, बाय, मिस, गुड नाईट, फिर हम मिलेंगे.
हीरोईन : (गाकर) तू जहाँ जहाँ रहेगा, मेरा साया साथ होगा --- मेरा साया, मेरा साया...
( दोघेही विरुद्ध दिशांनी निघून जातात. )

( दृश्य ५ )
( दुबईमधील एक रस्ता. भिंतींवर जागोजागी "Dubai Shopping Festival"ची पोस्टर्स लागलेली आहेत. थोड्या वेळाने हीरो प्रवेश करतो. )
हीरो : दुबई, the City of Gold. क्या बात है, कहीं सोनेका पेड नज़र नहीं आता.
( एक सुंदर मुलगी प्रवेश करते. तिच्या अंगावर सोन्याचे दागिने भरलेले आहेत. कांही वेळ हीरो तिच्याकडे थक्क होऊन पहात रहातो. )
मुलगी : हेल्ल्ल्लो हॅण्डसम. दुबईमे नये लगते हो. और इतने हैरान क्यों लगते हो?
हीरो : मैंने सुना था कि दुबईमें सोनेके पेड होते हैं, लेकिन सोनेकी लडकी पहली पहली बार देख रहा हूँ.
मुलगी : तो जी भर देख लो. (गाकर) बार बार देखो, हज़ार बार देखो, मैं देखने की चीज़ हूँ, हमारे दिलरुबा. टालि हो ... टालि हो .... पर तुम यहाँ क्या करने आये हो?
हीरो : मैं मुंबईसे नौकरीकी तलाशमें आया हूँ. तुम कौन हो?
मुलगी : मैं थर्ड ऍंगल हूँ.
हीरो : यह थर्ड ऍंगल क्या है?
मुलगी : जब एक हीरो और दो हीरोइन्स या फिर एक हीरोईन और दो हीरो होते हैं तब थर्ड ऍंगल पैदा होता है. यशराजकी फिल्मोंमें अक्सर यह पाया जाता है. जैसे ... जैसे "दिल तो पागल है" में करिश्मा कपूर है. कुछ समझमें आया?
हीरो : करिश्मा कपूरजी, (गाते) तुमसे मिलकर, ऐसा लगा तुमसे मिलके, अरमाँ हुए पूरे दिलके. कुछ आया समझमें?
मुलगी : आया, लेकिन मुझे करिश्मा कपूर मत कहो. वह तो फ़िल्मोंसे रिटायर्ड हो गयी हैं. नाम देना ही है तो मुझे करीना कपूर कहो; या फिर कटरिना कैफ़ कहो --- या फिर ऐश्वर्या राय बच्चन कहो.
हीरो : बचपना छोडो. इनमेंसे किसीका भी नाम लूँगा तो मेरी जान खतरेमें होगी. जाने भी दो ना, नाममें क्या रखा है? तुम्हारी नज़रोंमें अजीबसा जादू है. क्या मैं इसी बातपर एक गाना गा सकता हूँ? बहुत देरसे कोई गाना ही नहीं गाया. (गाकर) मैं कोई ऐसा गीत गाऊँ, जो आरज़ू जगाऊँ, अगर तुम कहो.
मुलगी : क्या तुम्हें "डर" फ़िल्मका "जादू तेरी नज़र..." गाना आता है?
हीरो : गाना पुराना है लेकिन मुझे ज़बानी याद है. (गाते हुए) जादू तेरी नज़र, खुशबू तेरा बदन ... तू हाँ कर, या ना कर. (मूडमें आकर अपना मुँह उसके मुँहके पास ले जाता है और झटसे दूर हटाता है.) खुशबू तेरा बदन, लेकिन बदबू तेरी ये साँस.
( दृश्य ’फ़्रीझ’ होतं. एका बाजूने व्यक्ति ४ टूथपेस्टची भलीमोठी ट्यूब हातात घेऊन प्रवेश करते. ट्यूबवर लिहीलेलं आहे, "मुँह खोल". )
व्यक्ति ४ : फिल्मके इस अगले हिस्सेके स्पॉन्सर हैं "मुँह खोल" टूथपेस्ट. क्या साँसकी बदबू आपको एक दूसरेसे दूर रखती है? अपना मुँह खोलिये और "मुँह खोल" टूथपेस्टसे ब्रश कीजिये. "मुँह खोल" आपके मुँहके अंदर, और साँसकी बदबू बाहर.
( मुलगी त्या व्यक्तीच्या हातून ट्यूब घेऊन तोंड धुतल्याची ऍक्शन करते. त्याच क्षणाला हीरो परत गायला सुरवात करतो. )
हीरो : जादू तेरी नज़र, खुशबू तेरा बदन ...
( ऍक्शन स्तब्ध होते. व्यक्ति ५ साबणाची वडी घेऊन प्रवेश करते. साबणावर लिहिलंय, "सफ़ेद". )
व्यक्ति ५ : इस गानेको स्पॉन्सर किया है "सफ़ेद" साबन बनानेवाली कंपनीने. फिल्मी सितारोंका खुशबूदार साबन, "सफ़ेद" साबन. सफ़ेदसे नहाईये और पाईये सफ़ेदीकी झंकार, बार बार. "सफ़ेद" साबनसे पाईये ना सिर्फ सफ़ेदीकी झंकार, पाईये खुशबूदार बदन. (साबणाची वडी हीरोईनच्या हातात देऊन निघून जाते.)
हीरो : ऐ हसीना, तो अब मैं गाना पूरा करूँ? (गाते हुए) जादू तेरी नज़र, खुशबू तेरा बदन ... तू हाँ कर, या ना कर ...
मुलगी : (गाते हुए) मेरे मेहबूब मेरे सनम, शुक्रिया मेहेरबानी करम. कब मैंने यह सोचा था, कब मैंने यह जाना था, तुम इतने बदल जाओगे, तुम इतना मुझे चाहोगे, तुम इतना प्यार करोगे, तुम यूँ इकरार करोगे ...
हीरो : ... मेरे मेहबूब, मेरे सनम, शुक्रिया मेहेरबानी करम ...
( दोघेही नाचत असतानाच हीरोईन प्रवेश करते व त्यांना पाहून तोंड फिरवते. )
हीरोईन : जानम, मुझे तुमसे यह उम्मीद नहीं थी. मेरी फ़्लाईट थोडीसी लेट क्या हुई, तुम किसी औरके साथ गुलछर्रे उडाने लगे! (गाते हुए) मेरे दिलके तुकडे हज़ार हुए, कोई यहाँ गिरा, कोई वहाँ गिरा...
हीरो : मैं और क्या करता? मेरा वक्त गुज़र नहीं रहा था, तो मैंने सोचा थोडा बहक जाऊँ. तभी यह सामने आई ...
हीरोईन : ऐ नादान लडकी, निकल जा. जबतक मैं हूँ, मेरी जगह लेनेकी सोचना भी नहीं.
( मुलगी रागाने पाय आपटीत निघून जाते. )
हीरो : चलो जानेमन, हम जुमैरा चलते हैं. वहाँ मस्त मेला लगा है. घूमेंगे, नाचेंगे, ऐश करेंगे और क्या? अब हमारा मिलन हुआ है, तो अगला सीन ज़रूर जुदाईका होगा. देखॊ, मौसम भी कितना सुहाना है. जल्दी चलो.
( दोघेही हातांत हात घालून गुणगुणत निघून जातात. व्यक्ति ६ हातात घड्याळ घेऊन प्रवेश करते. )
व्यक्ति ६ : अब मौसम का हाल सुनिये "घडी वॉचेस" के सौजन्यसे. सही वक्तका अंदाज़ा लगाना हो, तो ले आईये घडी वॉचेस. अब मौसमका आँखो देखा हाल सुनिये. दुबईके आसमानमें तूफानी बादल मँडरा रहे हैं. बहुत जल्द तूफान आयेगा और हमारे हीरो-हीरोईन एक दूसरेसे बिछड जानेकी संभावना है. लेकिन थॊडीही देरके लिये. उनके फिरसे मिलनेकी शुभ घडीका इन्तज़ार कीजिए घडी वॉच पहनकर.
( घडी जाहिरातवाली व्यक्ति निघून जाते. हीरो व हीरोईन वेगवेगळ्या बाजूने प्रवेश करतात. )
हीरो : (गात) तू छुपी है कहाँ, मैं तडपता यहाँ. तेरे बिन सूना सूना दुबईका समाँ ... तू छुपी है कहाँ ....
हीरोईन : (गात) आवाज़ दो हमको, हम खो गये. कब नींदसे जागे, कब सो गये ...
( हीरो-हीरोईन एकमेकांना शोधत चकरा मारीत असतांनाच एक मुलगा हातांत काही वर्तमानपत्रं घेऊन प्रवेश करतो. )
मुलगा : बिछडे हुओंको फिरसे मिलाना है, तो फोन उठाईए और नंबर मिलाईए गल्फ़ के जानेमाने अखबार "गल्फ़ टाईम्स टूडे" के क्लासिफ़ाइड सेक्शनसे. हम आपके लिये ले आते हैं कलकी खबर आज. बिछडे हुओंको एक पलमें मिलाता है "गल्फ़ टाईम्स टूडे".
हीरो : ए लडके, क्या तुम मुझे एक अखबार दे सकते हो?
मुलगा : (वर्तमानपत्र त्याला देत) शौकसे लिजीए --- बिल्कुल मुफ़्त --- शॉपींग फ़ेस्टीवलकी खुशीमें.
( दुसर्‍या बाजूने हीरोईन येते. )
हीरोईन : अगर मुफ़्त है तो एक पेपर मुझे भी दे दो. मेरा हीरो कहीं खो गया है.
मुलगा : (पेपर देत) तो उसकी तस्वीर हमारे अखबारमें ज़रूर छपी होगी. आपका मिशन कामयाब हो. Best of luck. (निघून जातो.)
( दोघेही आपापल्या जागी पेपर उघडून पहातात, नंतर एकमेकांकडे पहातात व जवळ धावतात. )
हीरो : (गात) तुम जो मिल गये हो, ऐसा लगता है, के जहाँ मिल गया ...
हीरोईन : यह नहीं, हम "मिलन" पिक्चरका वह फ़ेमस गीत गाते हैं. "हमतुम युगयुगसे ये गीत मिलनके, गाते रहेंगे ... हम तुम ...
( ते दोघे नाचत-गात असतांना हीरोच्या हातातला पेपर हीरोईनच्या डोक्याला लागतो. ती अचानक गायचं थांबवून विचित्रपणे इथंतिथं बघायला लागते. )
हीरोईन : बस करो. गानेशानेमें बहुत वक्त बरबाद हुआ. मुझे बहुत कुछ करना है.
हीरो : तो हम दोनोंकी मंज़ील एकही है. मुझेभी बहुत कुछ करना है -- जैसे की शादी करके अपना घर बसाना है. बच्चे पैदा करने हैं. और उससे पहले हनीमून के लिये जाना है.
हीरोईन : चलो बेटा, जल्दी चलो. हमें हमारे हनीमूनपर ले जानेके लिये हवाई जहाज़ सुदान और इथीयोपिया जानेके लिये तैयार है.
हीरो : सुदान? इथीयोपिया? लेकिन वहाँ क्यों?
हीरोईन : क्योंकि वहाँके भूखे-प्यासे लोग मेरी प्रतीक्षा कर रहें हैं.
हीरो : तुम्हारी प्रतीक्षा?
हीरोईन : (मुस्कराकर) लगता है, तुमने मुझे पहचाना नहीं. मैं पिछले जनममें मदर टेरेसा थी. लेकिन इस जनममें बातोंमें वक्त बरबाद मत करो. मुझे जाना होगा.
हीरो : (लंबी साँस लेकर) काश पिछले जनममें तुम प्रिन्सेस डायना होती.
हीरोईन : तो क्या होता?
हीरो : तो हम अपने हनीमूनके लिये सुदान और इथीयोपिया नहीं, लंडन जाते.
हीरोईन : लंडन ड्रीम्स बादमें देखेंगे. मैं अगले जनममें और अगली पिक्चरमें प्रिंसेस डायनाही बनूँगी. मैंने इसी शर्तपर इस पिक्चरमें काम किया है. अब चलो.
( हीरो और हीरोईन निघून जातात. निवेदक प्रवेश करतो. )
निवेदक : हीरो-हीरोईन आपल्या मधुचंद्रासाठी सुदान, इथिओपिआ व इतर भूखग्रस्त देशांना जातात. तिथे नेमकं काय होतं याचं सविस्तर चित्रण तुम्हाला दाखवून तुमच्या भुका घालवायचा आमचा मुळीच बेत नाही. तर आमचा हा मसालेदार हिंदी चित्रपट आम्हीं इथंच आवरतो. पण "समाप्त" किंवा "दी एण्ड"चा पडदा पाडण्याआधी आम्ही तुम्हाला कांही प्रेक्षकांच्या काही मुलाखती दाखवूं इच्छितो. लोकांच्या आवडत्या "क्रेझी" चॅनलवर आधीच लोकप्रिय झालेल्या "हिट गई पिट" या कार्यक्रमासाठी या खास मुलाखती घेतल्या गेलेल्या आहेत. तर चला, पाहूंया "हिट गई पिट" हा खास कार्यक्रम, नुकत्याच सिनेगृहांतून बाहेर पडलेल्या काही लोकांबरोबर.
( एका बाजूने एक देखणी वार्ताहर मुलगी हातांत मायक्रोफोन घेऊन प्रवेश करते. दुसर्‍या बाजूने येत असलेल्या लोकांना जबरदस्तीने थांबवून ती त्यांना विचारायला लागते. )
वार्ताहर मुलगी : प्लीज़, तुम्हीं आताच पाहिलेल्या या चित्रपटाबद्दल आपलं अमूल्य मत द्याल?
प्रेक्षक १ : (गोंधळून) चित्रपट? कुठला चित्रपट?
वार्ताहर मुलगी : हाच, "इश्कमें पागल गजिनी मेजरसाब दिलवाले दुल्हनियाके शोले हैं कौन?" चित्रपट.
प्रेक्षक १ : मी सांगू शकणार नाहीं.
वार्ताहर मुलगी : पण कां?
प्रेक्षक १ : कारण मी सिनेगृहात होते पण चित्रपट पाहिला नाही.
वार्ताहर मुलगी : (गोंधळून) म्हणजे?
प्रेक्षक १ : हल्ली इलेक्ट्रिसिटीचे दर इतके महागडे झालेले आहेत व लोडशेड्डींग इतकं वाढलंय की घरी बसण्यापेक्षां एखाद्या वातानुकूलित, म्हणजे एयर-कण्डिशण्ड थियेटरमध्ये बसून झोप काढलेली परवडते. धन्यवाद...
वार्ताहर मुलगी : (दुसर्‍या प्रेक्षकाला थांबवून) तुम्हांला चित्रपट कसा काय वाटला?
प्रेक्षक २ : चित्रपटांत गोष्ट नांवाची गोष्टच नाही. कुणी खलनायक नाही. एका प्रसंगाचा दुसर्‍या प्रसंगाशी काही संबंध नाही ...
वार्ताहर मुलगी : बास्स, कळलं. (तिसर्‍या प्रेक्षकाला) आपलं मत काय आहे?
प्रेक्षक ३ : हल्ली सिनेमाची तिकीटं इतकी महाग असतात. आम्हीं निदान तीन तासांचा चित्रपट पहायच्या आशेनं गेलो होतों. निदान पैसा तरी वसूल होतो. फक्त निराशाच पदरी पडली. चित्रपट फारच लहान होता. काय ते म्हणतात ना, एखादी आर्ट फिल्म असावी, तसा.
प्रेक्षक ४ : अन चित्रपटाला कंटाळून बाहेर पडायचं म्हटलं तर तेही शक्य नव्हतं.
वार्ताहर मुलगी : कां?
प्रेक्षक ४ : सिनेमाघराची सगळीं दारं बाहेरून बंद केलेली होतीं.
प्रेक्षक ५ : ओह माय गॉड! निव्वळ डोकेदुखी.
( सगळे प्रेक्षक घाईघाईने निघून जातात. आंतून माणूस १, माणूस २, माणूस ३ व माणूस ४ येतात. वार्ताहर २ त्यांना थांबवतो. )
वार्ताहर २ : प्लीज़, आपण या चित्रपटाबद्दल आपलं मत सांगू शकाल?
माणूस २ : (वार्ताहराला बाजूला घेऊन) आपण चुकीच्या माणसाला विचारताय.
वार्ताहर २ : कां?
माणूस २ : ते या चित्रपटाचे निर्माते-दिग्दर्शक आहेत, मिस्टर मसालेदार.
वार्ताहर २ : (हंसत) मग चुकीच्या नाहीं, अगदी बरोब्बर माणसाला प्रश्न विचारला मी. सर, आपल्या या चित्रपटाबद्दल आपलं काय मत आहे?
माणूस १ : हल्ली प्रेक्षकांना नेमकं काय हवं असतं ते त्यांचं त्यांनाच कळत नाही. चांगल्या कथेवर आधारीत चित्रपटसुद्धां आपटतात. चित्रपट यशस्वी झाला तर फालतू कथेवर आधारित चित्रपटांची सुद्धां खूप प्रशंसा केली जाते. माझ्या या चित्रपटांत काय नव्हतं मला सांगा पाहू. आजचे लोकप्रिय हीरो-हीरोईन होते ... लोकप्रिय संगीतकाराचं धाँसू संगीत होतं ... विदेशी लोकेशन्स होतीं ... सुदान-इथिओपिया सारख्या पीडित राष्ट्रांचा सामाजिक प्रश्न मी हाताळला होता. प्रेक्षकांना याचं काय? पण मी अजून आशा सोडलेली नाहीं. माझा चित्रपट बॉक्स ऑफीसवर जरी आपटला तरी मी सरकारकडे वशिला लावून हाच चित्रपट झुमरी-तलैय्या सारख्या एखाद्या जागी होणार्‍या एखाद्या आंतर-राष्ट्रीय चित्रपट समारोहासाठी पाठवायचा प्रयत्न करीन. आणि ते सुद्धां जमलं नाहीं तर ...
माणूस २ : ... तर काय, सर?
माणूस ४ : ... मला पुढल्या चित्रपटाची स्टोरी लिहायचा चान्स द्याल?
वार्ताहर २ : ... तर काय कराल, मिस्टर मसालेदार?
माणूस १ : पुन्हां एकदां माझ्या जुन्या व्यवसायाकडे वळेन.
वार्ताहर २ : आणि तो काय?
माणूस १ : मुंबईच्या सिनेसृष्टीतील यशस्वी लोकांसाठी चटपटा व मसालेदार स्वंयपाक करायला लागेन मी. प्रयत्न करूनही अयशस्वी सिनेमे बनवून हात जाळून घेण्यापेक्षां या यशस्वी लोकांच्या किचनमध्ये हात जाळून घेणं पत्करलं.
माणूस ३ : (प्रेक्षकांकडे वळून) तुमच्यापैकी कुणाकडे आहे कां, मिर्चीमसालेदार हिट चित्रपट बनवण्याचा फ़ॉर्म्युला?

* * * * * पडदा * * * * *

(प्रथम लिहिल्याची तारीख: १०/८/१९९८
पुनर्लेखनाची तारीख : २० जून, २०१०)

लेखक
लक्ष्मीनारायण हटंगडी
EC51/B104, Sai Suman CHS,
Evershine City, Vasai (E)
PIN 401208
(suneelhattangadi@gmail.com)

झोपाळू राजाची गोष्ट

पात्रें (प्रवेशानुक्रमें)
१) दवंडीवाला
२) एक पोरगा
३) राजज्योतिषी
४) राजवैद्य
५) राजगायक
६) राजविदूषक
७) द्वारपाल
८) लट्ठू
९) राजेसाहेब
१०) राणीसाहेब
११) राजकन्या
व इतर बरेच जण

अंक पहिला
(प्रवेश पहिला)

( एका राज्यातील एका रस्त्याचा देखावा. पडदा उघडतो तेव्हा स्टेजवर कुणीच नसतं. आतून तोतरं बोलण्याचा आवाज ऐकू येतो आणि एक दवंडीवाला प्रवेश करतो. )
दवंडीवाला : ऐका हो, ऐका ...
एक पोरगा : (स्टेजवर धावत येत) अडबड गडबड बडबड धडपड नगरीच्या राजाला दोन बायका ...
दवंडीवाला : ए, असं उगीच काहीतरी नाही बोलायचं. आमच्या राजाला एकच बायको आहे.
पोरगा : बरं असूं दे एक बायको. सांग, तू दवंडी कशाला पिटतोयस?
दवंडीवाला : अरे, तेच तर सांगायचा प्रयत्न करतोय. तू अडवलंस. (मोठ्याने बोलायचा प्रयत्न करीत) ऐका हो, ऐका...
पोरगा : ए, लवकर सांग ना. मघापासून सारखं ऐ..ऐ..ऐ.. करत आहेस!
दवंडीवाला : जरा गप्प बस. बोलताना कुणी अडवलं तर मला त्रास होतो.
पोरगा : ठीक आहे, गप्प बसतो. पण आधीच सांगून ठेवतो, मला बोलावसं वाटलं तर मात्र मी बोलणार हं. आपल्याला नाही बुवा गप्प बसायला आवडत. शाळेत सुद्धा मी बडबडत असतो. मग मास्तर म्हणतात ...
दवंडीवाला : गप्प! हाताची घडी, तोंडावर बोट.
पोरगा : (खुश) अगदीं अस्संच म्हणतात.
दवंडीवाला : प्लीज़, आता मला दवंडी पिटायची आहे.
पोरगा : ... आणि मला दवंडी ऐकायची आहे. तू आपला मघापासून फक्त "ऐका हो, ऐका..." करतोयस.
दवंडीवाला : ऐका हो, ऐका. अडबड गडबड बडबड धडपड नगरीच्या राजाने ...
पोरगा : तू दवंडी पिटतोयस खरा, पण तुझी दवंडी ऐकायला इथं माझ्याशिवाय दुसरं आहे तरी कोण?
दवंडीवाला : खरंच. तू लवकर जा आणि सर्वांना सांग की सर्वांनी अस्साल तस्सं इथं यावं. महत्वाची दवंडी पिटायची आहे.
पोरगा : ठीक आहे. बघच तू आता कशी दवंडी पिटतो ते. (त्याच्या हातून ढोलकं घेवून पिटायला लागतो.) ऐका हो, ऐका. दवंडीवाला दवंडी पिटतोय पण ऐकायला कुणीच नाही. तेव्हा सर्व लोकांनी जस्सं अस्साल तस्सं यावं हो...
( काहीवेळ ओरडत रहातो. आतून बरीचशी माणसं यायला सुरू होतात. राजवैद्य आपल्या बायकोला ओढत आणतो, बायकोचा दंड त्याच्या हातात. राजगायक हातातल्या थाळीतून काहीतरी खात प्रवेश करतो. दोनतीन मुलं हातात पाट्यापुस्तकं घेवून अभ्यास करीत येतात. राजज्योतिषी डाव्या काखेत एक पुस्तकाचे बाड संभाळण्याचा प्रयत्न करीत दुसर्‍या हाताने आपलं धोतर सावरीत प्रवेश करतो. एक बाई पोळपाट-लाटणं घेवून येते व स्टेजवर आल्याबरोबर खाली बसून लाटायला सुरवात करते. राजविदूषक आपलं अर्धंच रंगवलेलं तोंड रंगवीत प्रवेश करतो. )
दवंडीवाला : आले का रे सर्वजण?
पोरगा : आता विचारून सांगतो. हां, तर जे कुणी इथं आलेले नसतील त्यांनी आपापले हात वर करावेत. (विदूषकाचा हात वर जातो.) ए दवंडीवाल्या, एक विदूषक सोडून इतर सर्वजण आलेयत.
ज्योतिषी : (काखेतलं पंचाग उघडून पहात) हे कसं शक्य आहे? या पंचागात लिहिल्याप्रमाणे या घटकेला विदूषक इथं असायला हवा. हे कसं शक्य आहे की तो हज़र नाही? सकाळचे दहा वाजत आहेत. एक मिनीट थांबा. मी आकाशातील नक्षत्रे पाहून अगदी बरोब्बर सांगतो. (वर आकाशाकडे पहात) सर्वं नक्षत्रें जागच्या जागी आहेत. म्हणून मी अगदी छाती ठोकून सांगतो की या क्षणाला विदूषक इथं असायलाच हवा. एकवेळ राजवैद्यांचं रोगाचं निदान खोटं ठरेल, पण माझं, राजज्योतिषी बोलखोटेशास्त्र्य़ांच, भविष्य कधीच खोटं ठरणार नाही.
राजवैद्य : (बायकोचा दंड सोडीत) हाँ, हाँ, बोलखोटेशास्त्री, आपलं तोंड संभाळून बोला. उगीच भलतंसलतं बोललात तर तुमच्या दंडातील नाडी हरवून टाकीन. साधासुधा वैद्य नाही मी. राजवैद्य सदारोगी म्हणतात मला. असे कितीतरी पेशंट्स माझ्या स्वत:च्या हाताने मारलेयत मी. एकवेळ माझं औषध चुकीचं ठरून माणूस मरेल, पण माझ्या रोगाचं निदान कधीच खोटं ठरणार नाही. राजगायकाने आळवलेला राग चुकेल, पण माझं निदान चुकणं त्रिवार अशक्य. हाँ, सांगून ठेवतो.
राजगायक : हाँ हाँ, राजवैद्य सदारोगी, माझ्या रागाबद्दल काही बोलूं नका. मला राग आला तर आता माझा खास निद्राराग आळवून तुम्हा सर्वांना झोपवून टाकीन. म्हणजे तुमची खात्री पटेल की राजगायक रडवेबुवांचा राग कधीच चुकत नसतो. आणि तुम्ही तुमच्या औषधाबद्दल मला काय सांगता? अहो, परवा माझ्या मुलाचे साधे डोके दुखत होते म्हणून मी त्याला या राजवैद्याकडे नेला. तर याने काय करावें? चक्क मुलाच्या पायातली नाडी शोधून त्याच्या कानात औषध घातले.
राजवैद्य : हाँ, हाँ, तशी एखादी चूक होते माणसाच्या हातून. चुकून हात पायाकडे गेला.
दवंडीवाला : मी तेच म्हणतोय. माझी दवंडी ऐकायची सोडून तुम्ही एकमेकांशी भांडत बसलायत हे चूक आहे.
राजज्योतिषी : ते खरं आहे रे. पण आधी हे भांडण सुरू कशावरून आणि कुठल्या मुहूर्ताला सुरू झालं ते बघायला हवे. (पंचांग उघडून बघायला लागतो.)
विदूषक : बोलखोटेशास्त्री, त्यासाठी पंचांग बघायची गरज नाही. भांडण माझ्यावरून सुरू झालं.
राजगायक : पण का?
विदूषक : हा पोरगा म्हणाला की ...
पोरगा : मी सांगतो मी काय म्हणालो ते. मी म्हणालो, जो माणूस इथं हज़र नाही त्याने आपले हात वर करावेत.
विदूषक : ... आणि मी हात वर केला.
राजगायक : पण मी असं म्हणतो की तू हज़र असताना हात वर केलाच का?
राजवैद्य : तू इथं हज़र नसतास तर एक वेळ हात वर करायला हरकत नव्हती. चूक तुझीच आहे.
राजज्योतिषी : आकाशातील नक्षत्रं तेच सांगतात. चूक तुझीच आहे.
विदूषक : पण चूक माझी नाही. आता जरा माझ्या तोंडाकडे पहा. (सगळेजण त्याच्याभोवती गोळा होतात.) पाहिलंत ना? आता मला जरा श्वास घेवूं द्या. आता सांगा, रोज मी असा दिसतो का?
( सगळेजण एकमेकांच्या चेहर्‍यांकडे बघतात. )
पोरगा : मी सांगतो, विदूषक रोज असा दिसत नाही.
विदूषक : हा पोरगा एकदम हुशार आहे. माझं तोंड पुरतं रंगवेलेलं नाही. म्हणजेच मी इथं आहे सुद्धा अन नाहीसुद्धा. काही प्रकाश पडला की नाही डोक्यात?
सर्वजण : बरोबर आहे. विदूषक इथं आहे सुद्धा व नाही सुद्धा.
विदूषक : म्हणूनच मी इथं असूनदेखील हात वर केला. कळलं?
सर्वजण : कळलं.
विदूषक : भांडण मिटलं?
सर्वजण : भांडण मिटलं?
विदूषक : असं मी तुम्हाला विचारलं. तुम्ही मला विचारायचं नाही. मिटलं भांडण?
सर्वजण : (ओरडून) मिटलं.
विदूषक : मग तुम्ही ओरडू नका. या दवंडीवाल्याला ओरडूं द्या. दवंडीवाल्या, सुरू कर तुझी दवंडी.
दवंडीवाला : (ढोलकं पिटीत) ऐका हो ऐका. अडबड गडबड बडबड धडपड नगरीचे राजे अगडबंब महाराज यांनी आता दरबारात तातडीची सभा भरवायचं ठरवलं आहे. तेव्हां समस्त मंडळीनी ताबडतोब दरबारात यावं हो. दवंडी संपली, माझं काम संपलं हो... (ओरडत निघून जातो,)
राजगायक : चला हो, चला आधी आपापल्या घरी. कारण आपल्याला जायचंय दरबारात. चला बोलखोटेशास्त्री.
राजज्योतिषी : चला हो सदारोगी.
राजवैद्य : चला हो, रडवेबुवा.
( सगळे जायला वळतात. )
विदूषक : थांबा हो थांबा.
सर्वजण : आता काय?
विदूषक : मला कुणीच हाक दिली नाही. (नक्कल करीत) "चला हो बोलखोटेशास्त्री, चला हो सदारोगी, चला हो रडवेबुवा". पण कुणीच म्हणत नाही, "चला हो विदूषकराव." कारण काय तर मला आपलं नावच नाही. आम्ही बिननावाचे विदूषक! तरी मी माझ्या बाबांना त्यांच्या लग्नाआधीपासून सांगत आलोय की मला नाव ठेवा. अक्षय कुमार... रणबीर कपूर...शाहरूखखान... कित्तीकित्ती चांगली नावे आहेत आपल्यापुढे. पण माझं कुणीहि ऐकत नाही. (मुसमुसून रडायला लागतो.)
राजज्योतिषी : (पंचांग पाहून) विदूषका, रडू नकोस. माझ्या पंचांगाप्रमाणे आज तुझा जन्म होण्याचा योग आहे.
विदूषक : आज माझा जन्म होण्याचा योग आहे. म्हणजे अजून मी जिवंतावस्थेत नाही? (रडायला लागतो.) मला कुणीतरी वांचवा रे...
राजज्योतिषी : तसं नव्हे रे विदूषका. आज तुझा जन्म होण्याचा योग आहे म्हणजे आज तुला नाव मिळण्याचा योग आहे.
विदूषक : असं होय? मग मी कशाला रडू? (डोळे पुसतो.) तसा आज मी दरबारात सत्याग्रह करणारच होतो, राजाला सांगणार होतो की जोपर्यंत मला माझं नाव मिळत नाही तोपर्यंत मी भूक लागेपर्यंत अन्नाचा थेंबही घेणार नाही.
पोरगा : त्याला पाण्याचा थेंब आणि अन्नाचा कणही घेणार नाही असं म्हणतात.
विदूषक : तेच म्हणायचं होतं मला.
राजवैद्य : कशाला बरं बोलावली असेल राजाने तातडीची सभा? राजा आजारी तर नाही ना?
राजज्योतिषी : अहो, आजारी असला तरी फक्त तुम्हाला बोलावण्यासाठी सभा बोलावणार नाही.
राजवैद्य : ते का?
राजज्योतिषी : कारण त्याच्या कुंडलीत एवढ्यात मरायचा योग नाही.
राजवैद्य : बोलखोटेशास्त्री, पुन्हा सांगतो, तोंड संभाळून बोला.
राजगायक : बरोबरच आहे. कुणातरी कवीने म्हटलेच आहे की प्रत्येक प्रसंगी सत्य बोलणे योग्य नव्हे.
विदूषक : ऐका. मी सांगतो, मी सांगतो.
सर्वजण : काय?
विदूषक : एक गम्मत सांगतो.
राजज्योतिषी : मग लवकर सांग. नाहीतर ...
राजवैद्य : नाहीतर काय होईल?
राजज्योतिषी : नाहीतर गमतीची वेळ टळून जाईल.
विदूषक : पण छोटीशीच आहे हो गम्मत.
राजगायक : लवकर सांग, नाहीतर गप्प तरी बस.
विदूषक : मला नाव नाही, कबूल?
सर्वजण : कबूल. तर?
विदूषक : या गोष्टीचा मला भंयकर त्रास होतो, कबूल?
सर्वजण : कबूल. तर?
विदूषक : माझ्याएवढाच तुम्हा सर्वांना सुद्धा या गोष्टीचा त्रास होतो, कबूल?
सर्वजण : कबूल. तर?
विदूषक : मला होतो, तुम्हाला होतो, तर राजेसाहेबांना देखील त्रास होत असेल. खरं की नाही? (सगळेजण रागाने त्याच्याकडे पहातात.) तर मला गंमत ही सांगायची आहे की माझं नव्याने बारसं करण्यासाठीच राजेसाहेबांनी आजची सभा बोलावली असेल.
राजगायक : अरे वेड्या, तुझ्या एकट्यासाठी सभा भरवायला राजा काही वेडा नाही. त्याला माझं गाणं ऐकायचा मूड आला असेल. माझं गाणं ऐकल्याशिवाय त्याला सकाळी कधीच झोप येत नाही.
राजज्योतिषी : आठवतंय, पक्कं आठवतंय. मागे एकदा मी चहा पिण्याचा मुहूर्त काढायला पंचांग पहात होतो, तेव्हा मला या गवईबुवांचं गाणं ऐकू आलं. मग विचारता काय? ताबडतोब झोपी गेलो. पंचागाचं पान तसंच उघडं होतं. संध्याकाळी यांचं गाणं संपल्यावर जाग आली, तो बघतो काय! अहाहा, काय अवर्णनीय दृश्य होतं ते!
राजगायक : म्हणजे तुम्हाला सुद्धा मान्य आहे ना की माझं गाणं ऐकून लगेच झोप येते? माझी तर खात्रीच आहे राजेसाहेबांनी नक्कीच माझं गाणं ऐकायला सभा भरवली आहे.
राजज्योतिषी : चूक. (पंचाग पाहून) यावेळी तुम्हाला राहू-केतू-सोम-मंगळ-बुध-गुरू-शुक्र-शनि-रवी वगैरे सर्व ग्रह ग्रासणार आहेत. यावेळी तुम्ही गायला तोंड उघडलंत तर राजाला झोप येण्याऐवजी तुम्हीच घोरायला लागाल. तेव्हा यावेळी तुम्ही न गायलेलं बरं.
राजवैद्य : अहो बोलखोटेशास्त्री, तुमच्या या पंचांगात हे लिहिलेलं नाही का, की तुम्ही केव्हा किती बोलावं किंवा मुळीच बोलूं नये?
राजज्योतिषी : आहे ना. आत्ताच बघा, आकाशातील नक्षत्रं सांगतात की ...
राजवैद्य : ... की या क्षणाला तुम्ही न बोललेलं उत्तम.
विदूषक : सदारोगीराव, टाळी द्या, टाळी.
राजवैद्य : (टाळी देत) ही दिली, पण कशासाठी?
विदूषक : आयुष्यात अगदी पहिल्यादांच तुम्ही बरोब्बर सल्ला दिला. बरं मंडळी, आता बोलण्यात वेळ नका घालवू. सभेला उशीर झाला. तुम्ही व्हा पुढे, मी हे एवढं तोंड रंगवून आलोच.
राजगायक : खरंच, बोलण्याच्या भरात आपण सभेचं विसरूनच गेलो. घाई करा, घाई.
( सर्वजण घाईघाईने निघून जातात. )

प्रवेश दुसरा

( राजदरबाराचा देखावा. स्टेजच्या मध्यभागी दोन सिंहासने आहेत -- एक राजासाठी, दुसरं राणीसाठी. सुरवातीला ही आसने रिकामीच असतात. बाकीच्या आसनांवर राजज्योतिषी बोलखोटेशास्त्री, राजवैद्य सदारोगी, राजगायक रडवेबुवा व इतर काहीजण येऊन हाश्शहुश्श करीत बसतात. सगळेजण जांभया देत असतात. अस्वस्थतेने आपापसात कुजबुजायला लागतात. एवढ्यात द्वारपाल घाईघाईने प्रवेश करतो. )
द्वारपाल : मंडळी, तुम्हां सर्वांना चांगलं माहीत आहे की दरबारात आल्यावर जास्त बोलायचं नसतं. राजा समोर असला की कसे सगळेजण गप्प असतात. मग राजा हज़र नसताना गप्प बसता येत नाही? आपल्या जिभेवर थोडा ताबा ठेवायला शिकावं माणसानं. निदान माझं उदाहरण घेऊन तरी गप्प बसा. आता राजेसाहेब आले आणि त्यांनी तुम्हाला इतकं बडबडताना पाहिलं की ते काय म्हणतील? आणि राजेसाहेब केव्हा येतील याचा काही नेम नाही. राजेच ते, मनाला वाटेल तसं वागतील. वाटेल तेव्हा येतील, वाटेल तेव्हा जातील, वाटेल तेव्हा झोपतील... आणि काय हो बोलखोटेशास्त्री, तुम्ही का सारखं आपलं पंचांग उघडून पहात असतां?
राजज्योतिषी : काही नाही. आम्हाला जास्त बोलू नका म्हणून तू स्वत: बडबड करतोयस, तेव्हा तुझे ग्रह कसे आहेत ते बघतोय.
राजवैद्य : आणि काय रे, आम्हाला तातडीने बोलवून घेवून स्वत: महाराज गेलेयत तरी कुठे?
द्वारपाल : मंडळी, तेवढं एक विचारू नका. राजेसाहेब एका खूप महत्वाच्या मामाला, म्हणजे, कामाला गेलेयत. एकदम खाजगी काम. ते काम कुठलं हे मला माहीत आहे, पण मी तुम्हाला सांगू शकत नाही. कारण त्यांना ते मुळीच आवडणार नाही. मी कामाशिवाय बोललेलं त्यांना मुळीच आवडत नाही. आणि माझी ती सवयही नाही. म्हणून मला काही विचारू नका कारण मला ते सांगता येणार नाही.
राजगायक : जरा कमी बोल रे बाळा. तुझा कर्कश्श आवाज ऐकवत नाही. आम्हाला तातडीनं बोलावून राजे कुठे गेले ते तुला माहीत नाही. म्हणजे आम्ही फक्त वाट पहायची. आणि त्या विदूषकाचाही पत्ता नाही. आम्हाला भयंकर कंटाळा येतोय बघ.
द्वारपाल : (हसत) मी तुमचा कंटाळा दूर करावा असं तुम्हाला वाटणं साहजिकच आहे. पण मग हे आधी नाही का सांगायचं? उगीच एवढं बोलून मी तुमचा व स्वत:चा वेळ दवडला नसता. थोडक्यात म्हणजे राजे कुठे गेलेयत हे तुम्हा सर्वांना जाणून घ्यायचे आहे.
सर्वजण : हो रे बाबा. लवकर सांग.
द्वारपाल : परत परत तेच का हो विचारता? एकतर मला ते ठाऊक नाही. जर मला ते माहीत असतं तर मी कदाचित सांगितलं असतं. पण जर मी ते सांगितलं असतं तर राजेसाहेब रागावले असते. आणि जर राजेसाहेब रागावले असते तर ...
राजवैद्य : ... तर त्यांनी तुझं डोकं उडवलं असतं. आणि आता तू गप्प नाही बसलास तर मी तुला विष देऊन मारीन. सार्‍या राज्यात मी प्रसिद्धच आहे याकरिता.
( एवढ्यात बाहेरून लठ्ठूचा आवाज ऐकू येतो,"अडबड गडबड बडबड धडपड नगरीचे राजे अगडबंब महाराज दरबारात हज़र होत आहेत हो." यामागून लठ्ठू प्रवेश करतो. )
लठ्ठू : दरबारात हज़र असलेल्यांनी आत्ता गप्प बसावं. मूर्खासारखी बडबड करू नये, कारण राजेसाहेब दरबारात येऊन बोलायला सुरवात करतील.
( बाहेरून राजेसाहेब आणि राणीसाहेब प्रवेश करतात. राजा बोलताबोलताना जांभया देत असतो.)
राजेसाहेब : राणीसाहेब, आम्ही दरबारात यायच्या आधी हा लठ्ठू काय म्हणत होता ते आम्हाला समजावून सांगा.
राणीसाहेब : महाराज, आम्ही स्वत: नीट ऐकलं नाही. लठ्ठू, आत्ता काय म्हणत होतास तू?
लठ्ठू : राणीसाहेब, आम्ही म्हणत होतो... (राणीसाहेब त्याच्याकडे कडक नज़रेने बघतात.) सॉरी, मी म्हणत होतो, "दरबारात हज़र असलेल्यांनी आता गप्प बसावं. मूर्खासारखी बडबड करू नये, कारण राजेसाहेब दरबारात येऊन बोलायला सुरवात करतील."
राणीसाहेब : महाराज, लठ्ठू म्हणाला, "दरबारात हज़र असलेल्यांनी आता गप्प बसावं. मूर्खासारखी बडबड करू नये, कारण राजेसाहेब दरबारात येऊन बोलायला सुरवात करतील."
राजेसाहेब : शाब्बास, शाब्बास. बरोबर बोलला हा. आम्ही बोलत असताना दुसर्‍या कुणीहि मूर्खासारखं बोलूं नये. तर प्रिय प्रजाजनहो, नमस्ते.
सर्वजण : नमस्ते.
राजेसाहेब : मला सगळेजण दिसतात, पण तो विदूषक कुठे गेला?
राजवैद्य : महाराज, तो आपलं तोंड रंगवायला गेला आहे.
राजेसाहेब : आम्ही इथं आहोत, मग तो माझं तोंड रंगवायला गेला तरी कुठे?
राजगायक : महाराज, आपलं, म्हणजे स्वत:चं तोंड रंगवायला गेलाय.
राजेसाहेब : म्हणजे कमाल झाली. प्रिय राणीसाहेब सुद्धा आपलं तोंड रंगवायला इतका वेळ घेत नाहीत. मग विदूषकाला तोंड रंगवायला इतका वेळ? कुठे, गेलाय तरी कुठे तो? राणीसाहेब, आपण जाता त्या ब्यूटी पार्लरला तर गेला नाही ना?
राणीसाहेब : नाही महाराज.
राजेसाहेब : तो आला नाही तर आमची करमणूक कोण करणार? आम्हाला झोप यायला लागली. लवकर विदूषकाला बोलवा.
( सर्वजण इथेतिथे धावत विदूषकाला हाका मारायला लागतात. तेवढ्यात बाहेरून विदूषक नाचत येतो. )
विदूषक : महाराज, ओरडणं थांबवा. मी आलोय.
राजेसाहेब : विदूषका, कुठे होतास इतका वेळ? तुझ्याशिवाय मला करमत नाही, माहित आहे ना तुला? झोप येते आम्हाला.
विदूषक : पण महाराज, आज मी तुम्हाला दरबारात झोपू देणार नाही.
राजेसाहेब : हा काय ज़ुलूम आहे? बेडरूम मध्ये राणी झोपू देत नाही, दरबारात तू झोपू देत नाहीस.
विदूषक : महाराज, मी तुम्हाला झॊपू देणार नाही कारण ... कारण ...
राणीसाहेब : कारण?
विदूषक : ... कारण आज मी दरबारात ...
राजेसाहेब : दरबारात काय करणार आहेस? नाच?
विदूषक : नाही महाराज. आज मी दरबारात सत्याग्रह करणार आहे.
राजेसाहेब : सत्याग्रह? म्हणजे?
विदूषक : जो गांधीजींनी केला होता तो. अन्नत्याग. जोपर्यंत भूक लागत नाही तोपर्यंत पाण्याचा एक कण किंवा अन्नाचा एक थेंबही घेणार नाही.
राजेसाहेब : पण का, विदूषका?
विदूषक : त्यालाही एक कारण आहे.
राजेसाहेब : काय?
विदूषक : मला नाव नाही. कुठे जायचं असेल तर मला कुणी बोलवत नाही. कारण मला नाव नाही. अहो बोलखोटेशास्त्री ...
राजज्योतिषी : काय रे विदूषका?
विदूषक : तुम्हाला नाही हो बोलवलं मी. फक्त उदाहरण दिलं. कुठे जायचं असेल तर लोक तुम्हाला बोलवतात. बोलखोटेशास्त्री, चला. राजवैद्यांना बोलवतात. अहो सदारोगी, चला.
राजवैद्य : कुठे चलू?
विदूषक : कुठे नाही हो. मी उदाहरण दिलं. राजगायकांना बोलवतात. अहो सदारडे, या.
राजगायक : येतो.... कळलं, तू बोलावलं नाहीस. फक्त उदाहरण दिलंस.
विदूषक : सगळ्यांना आमंत्रणं जातात. मी सोडून. कारण मला नाव नाही. ते काही नाही, आज मला नाव मिळाल्याशिवाय मी इथून हलणार नाही.
राणीसाहेब : हलणार नाही म्हणतोस, पण मघापासून अंग सारखं हलवीत आहेस.
विदूषक : मला म्हणायचं होतं की आज मला माझं नाव मिळायलाच हवं.
राजेसाहेब : आज तुला नाव मिळेल. तुला नावं ठेवल्याशिवाय मी तुला जाऊच देणार नाही.
राणीसाहेब : महाराज, त्याला नांवं ठेवू नका. फक्त एक छानसं नाव द्या.
राजेसाहेब : तर मित्रा, सांग, तुला कोणतं नांव हवंय? (दरबाराला) सांगा मंडळी, कोणतं नाव द्यायचं विदूषकाला? (कुणीच बोलत नाही.) अरे बोला, मी तुम्हाला विचारतोय. (सगळे शांत) अरे काय झालंय काय तुम्हाला? कुणी बोलत का नाही?
राजगायक : महाराज, मघाशी हा द्वारपाल म्हणत होता की तुमच्याशिवाय दुसरं कुणीहि मूर्खासारखं बोलायचं नाही. मग आम्ही कसं बोलणार?
राजेसाहेब : ठीक आहे, मी तुम्हाला मूर्खासारखं बोलायची परवानगी देतो. झालं समाधान? सांगा, काय नाव द्यायचं या विदूषकाला? (कुणीच बोलत नाही.) आता काय झालं?
राजवैद्य : महाराज, आम्ही विचार करतोय. मूर्खासारखं बोलायचं म्हणजे त्याला थोडा विचार करायला नको का?
( काहीवेळ सगळेजण आपापल्या पद्धतीने विचार करतात. )
राजगायक : मला एक मस्त आयडिया सुचली आहे. हा आपला विदूषक नेहमीच दुर्मुखलेला असतो. याला आपण दुर्मुखे हे नाव दिलं तर कसं?
राजेसाहेब : तशी कल्पना वाईट नाही. आपलं काय मत आहे, राणीसाहेब?
राणीसाहेब : मला चालेल हे नाव.
विदूषक : राणीसाहेब, आपण माझ्यासाठी नाव शोधतोय, आपल्यासाठी नव्हे. मला हे नाव आवडलं. आता मंडळी, टाळ्या वाजवा. राजेसाहेबांनी ज्या कामासाठी दरबार भरवला होता ते काम झालं.
( सगळेजण टाळ्या वाजवतात. )
राजेसाहेब : टाळ्या थांबवा. विदूषक दुर्मुखे, मी त्यासाठी दरबार भरवला नव्हताच मुळी. तुम्हीच सांगा पाहू मी दरबार कशासाठी भरवला असेल ते.
राजवैद्य : महाराज, या विषयावर सकाळपासून वेगवेगळे तर्क बांधून आमच्या मेंदूतली नाडी झोपी गेली, म्हणजे मेंदू झोपी गेला. तुम्हीच सांगा या प्रश्नाचं उत्तर.
राजेसाहेब : काही विशेष कारण नव्हतं. अगदी सहज भरवला होता आम्ही दरबार.
( काहीवेळ सगळेजण स्तब्ध बसतात. )
राजज्योतिषी : सहज? काही विशेष कारण नसताना, तुम्ही आम्हाला अगदी अस्साल तस्से निघून या म्हणून दवंडी पिटवली?
राणीसाहेब : हो. सकाळी महाराज उठले तेव्हा भयंकर कंटाळलेल्या मूडमधे होते. मी खूप प्रयत्न केला त्यांचा मूड बदलायचा.
राजेसाहेब : शेवटी काहीच सुचेना म्हणून राणीसाहेबांनी सल्ला दिला की दरबार भरवा. म्हणून मी दवंडीवाल्याला दवंडी पिटायला पिटाळलं.
राजवैद्य : महाराज, काय अनर्थ केलात हा? माझ्या बायकोचं डोकं दुखत होतं म्हणून मी जरा तिचं डोकं चेपीत बसलो होतो. तुमची दवंडी ऐकून मी तिचं डोकं तसंच टाकून निघून आलो.
राजगायक : आणि मी माझा आवाज़ मोकळा व्हावा म्हणून आल्याचा काढा करून पीत होतो.
राजज्योतिषी : आणि मी चहा प्यायचा मुहूर्त शोधीत होतो, तेवढ्यात तुमची दवंडी ऐकून तसाच आलो. आत्ता दरबार संपला असेल तर आम्हाला घरी जाऊं द्या. कंटाळा आला बसून बसून.
लठ्ठू : पण राजेसाहेबांना कुठं कंटाळा आलाय? जोपर्यंत त्यांना कंटाळा येत नाही तोपर्यंत दरबार चालू राहील.
राजेसाहेब : राणीसाहेब, हा लठ्ठू काय म्हणतोय?
राणीसाहेब : महाराज, हा म्हणतोय की जोपर्यंत तुम्हाला कंटाळा येत नाही तोपर्यंत दरबार चालू राहील.
राजेसाहेब : छान झालं, छान झालं. जोपर्यंत मला कंटाळा येऊन झोप येत नाही तोपर्यंत दरबार चालू राहील.
विदूषक : पण महाराज, आमच्या झोपेचं काय? मला तर विलक्षण झोप यायला लागलीय. (भलीमोठी जांभई देतो.)
राजेसाहेब : विदूषका ...
विदूषक : (त्यांना थांबवीत) महाराज, आता मी कुणी साधासुधा विदूषक नाही. आजच तुम्ही मला एक सुंदरसं नाव दिलंय. विसरलात वाटतं? दुर्मुखे.
राजेसाहेब : दुर्मुखे, आम्ही ते विसरलेलो नाही. पण मी आता तुझ्यावर रागावणार होतो. तुझ्या चर्‍हाटामुळे मी माझ्या रागाचं कारण मात्र विसरलो.
राजज्योतिषी : महाराज, तुम्ही सगळं विसरणार असाल, पण मी मात्र हे सांगायला विसरणार नाही की आम्ही हा अन्याय कदापि सहन करणार नाही. हे लोकतंत्र आहे.
विदूषक : महाराज, बरोबर आहे. हा ज्योतिषी आम्ही कदापि सहन करणार नाही.
राजज्योतिषी : (रागाने) दुर्मुख्या, काय बडबडतोयस?
विदूषक : चुकलो, चुकलो. मला म्हणायचं होतं एक, पण माझ्या मुखातून दुसरंच काहीतरी निघालं. मला म्हणायचं होतं की आम्ही हा अन्याय कदापि सहन करणार नाही.
राजेसाहेब : (आनंदाने) आठवलं, आठवलं. दुर्मुखे, मी म्हणणार होतो की तू हे काय बडबडतोयस?
विदूषक : पण महाराज...
राजेसाहेब : आधी उत्तर दे, नाहीतर मी पुन्हा विसरेन की मी तुझ्यावर का रागावणार होतो. बोल, कसला अन्याय सहन करणार नाहीस तू? कसला अन्याय केला मी?
विदूषक : महाराज, हे मी नाही म्हणालो. हे राजज्योतिषी बोलखोटेशास्त्री तसं म्हणाले.
राजवैद्य : हा अन्याय आहे की तुम्हाला कंटाळा येईपर्यंत दरबार चालू राहणार.
राजेसाहेब : राजगायक रडवेबुवा, तुम्हालाहि हा अन्याय वाटतो का?
राजगायक : महाराज, मला हा अन्याय वाटला तरी मी तसं स्पष्टपणे कसं बोलून दाखवीन? मला माझ्या प्राणांपेक्षा माझी नोकरी प्यारी आहे.
राजज्योतिषी : पण महाराज, मी हाडाचा ब्राम्हण आहे. राग आला तर शाप देऊन सार्‍या जगाला भस्म करून टाकीन. दुर्वास मुनींचा वंशज आहे मी. माझं नाव बोलखोटेशास्त्री असेल, पण मी दिलेला शाप कधीच खोटा ठरणार नाही.
राणीसाहेब : अय्या, बोलखोटेशास्त्री, तुम्हाला शाप देता येतो? मी आजपर्यंत फक्त पुस्तकात वाचलं होतं, पण प्रत्यक्षात जगाचं भस्म झालेलं कधीच पाहिलेलं नाही. द्याच तुम्ही सार्‍या जगाला शाप आणि करून टाका सगळ्यांचं भस्म.
राजेसाहेब : काय बडबडताय तुम्ही? बोलखोटेशास्त्री, तुम्ही मला भस्म करणार?
राजज्योतिषी : केलं असतं, कधीच केलं असतं. पण या रडवेबुवांसारखी मलाहि माझी नोकरी प्यारी आहे. पण मी तुम्हाला असा काही शाप देऊ शकतो ...
विदूषक : ... की ज्यामुळे सारखं सारखं दरबार भरवायचं तुमचं वेड भस्म होईल.
राजेसाहेब : दुर्मुखे, आपली बडबड बंद कर. मला कंटाळा येऊन झोप येईपर्यंत हा दरबार असाच चालू रहाणार. काय करायचं ते खुशाल करा.
लठ्ठू : बास्स. राजेसाहेबांना झोप येईपर्यंत हा दरबार असाच चालू रहाणार. काय हवं ते करा.
राजज्योतिषी : मग महाराज, मी तुम्हाला असा शाप देतो की तुम्हाला सारखी झोप येत राहील.
राजेसाहेब : बोलखोटेशास्त्री, तुमचा हा शाप मात्र खोटा ठरणार. मी नुकताच चहा पिवून आलोय. परीक्षेला बसणार्‍या मुलांना हाच चहा दिला जातो. मला झोप येणे ... (बोलताबोलता जांभया द्यायला लागतो.) शक्यच .. (जांभई) नाही. (जांभई) अरेच्चा, हे काय? (जांभई) मला खरोखरच ... (जांभई) झोप यायला ... (जांभई) अरे, कुणी ... (जांभई) आहे का ... (झोपी जाऊन घोरायला लागतो.)
राणीसाहेब : (त्याचं वाक्य पूर्ण करीत) ... अरे कुणी आहे का तिकडे?
द्वारपाल : (जांभया देत) महाराज, मी ... आहे ... इकडे...
( झोपलेल्या राजेसाहेबांना राणीसाहेब उठवायचा प्रयत्न करतात. )
राणीसाहेब : (घाबरून) राजेसाहेबांना खरोखरच झोप आली. कुणीतरी उठवा त्यांना. बोलखोटेशास्त्री, काही करून हा तुमचा शाप घालवा.
विदूषक : बोलखोटेशास्त्री, अनर्थ झाला. तुमचा शाप खरा झाला. काहीतरी करा. हवातर त्यांना एखादा साप द्या. सापाचं विष घालवायला राजवैद्यांचा उपयोग होईल. पण हा शाप ...
राजवैद्य : (राजाची नाडी पहात) महाराज खरोखरच झोपी गेलेत. आणखी थोडा वेळ हे झोपून राहिले तर ते बेशुद्ध होतील. थोडा वेळ ते बेशुद्ध राहिले तर ... तर ...
राजज्योतिषी : (गोंधळून) ... तर फार अनर्थ होईल, कारण माझ्या वडिलांनी मला फक्त शाप द्यायला शिकवलं, शाप घालवायला नाही.
राजगायक : मी प्रयत्न करून पहातो. माझं गाणं ऐकून माणसं झोपी जातात, पण झोपलेल्या माणसाला जागं करायची माझी ही पहिलीच वेळ असेल.
( गायला लागतो. महाराज दचकून जागे होतात व जांभया देत बोलायला लागतात. )
राजेसाहेब : अरे कुणीतरी ... या माणसाला थांबवा रे ... नाहीतर ... हे गाणं ऐकून ... मला ... मृत्यू ... येईल.
राणीसाहेब : बोलखोटेशास्त्री, लवकर काहीतरी करा.
राजज्योतिषी : मला शाप घालवायची कला येत नाही. पण मी राजेसाहेबांना एक उश्शाप देऊ शकतो की ज्यावेळी महाराजांना एखादी चिंता सतावू लागेल त्या वेळी त्यांची झोप उडेल.
राजेसाहेब : (जांभया देत बोलतात.) बोलखोटेशास्त्री ... हा ... तुमचा ...अजून एक ... चावटपणा ... अडबड ... गडबड ... बडबड ... धडपड ... नगरीच्या राजाला .... चिंता ... कसली ... असणार? ... ते काही ... नाही ... या बोलखोटेला ... प...(मोठी जांभई देऊन राजा झोपी जातो व घोरायला लागतो.)
राणीसाहेब : महाराजांना काहीतरी बोलायचं होतं, पण वाक्य पूर्ण होण्याआधीच ते झोपी गेले. काय बरं म्हणायचं असेल त्यांना? या बोलखोटेला प...
विदूषक : या बोलखोटेला प.. पक्वान्नं द्या.
राजवैद्य : दुर्मुख्या, उगीच काहीतरी बडबडू नकोस. या बोलखोट्याला शिक्षा द्यायची असेल तर पक्वान्नं का देतील? बहुतेक त्यांना म्हणायचं होतं की याला माझ्याकडची पेपरमिंटची गोळी द्या. यापेक्षा वाईट शिक्षा कुठलीही नसेल.
राजगायक : खोटं. बहुतेक त्यांना म्हणायचं होतं की याला पेटी, म्हणजे माझ्याकडची बाजाची पेटी द्या. गाणं शिकायला.
राजज्योतिषी : का? तुझं गाणं ऐकायची शिक्षा कमी पडली असती म्हणून? मला वाटतं, बहुतेक त्यांना म्हणायचं होतं की या राजज्योतिष्याला पकडा.
राणीसाहेब : बरोबर. पकडा या बोलखोटेशास्त्रींना.
(सगळेजण एकदम ओरडायला लागतात, "बोलखोटेंना पकडा..." आणि त्यांच्यापाठी लागतात. बोलखोटेशास्त्री त्यांना चुकवून गोलगोल पळायला लागतात. हा गोंधळ चालू असतानाच पडदा पडायला लागतो.

( पहिला अंक समाप्त )
------------------------------------------------------------------------------------------------------
( दुसरा अंक )
( प्रवेश पहिला )
( रस्त्याचा देखावा. पडदा वर जातो तेव्हा स्टेज रिकामं असतं. काही वेळाने आतून दवंडीवाल्याचा तोतरं बोलल्याचा आवाज ऐकू येतो. )
दवंडीवाला : ऐका हो ऐका. (स्टेजवर प्रवेश करतो.)
मुलगा : (प्रवेश करून) कायहो दवंडीवाले काका, आज काय झालं? हल्ली अडगड गडबड बडबड धडपड नगरीत रोजच दवंड्या पिटल्या जातात. राजाला काही काम उरलं नाही वाटतं? आज पुन्हा दरबार आहे की काय?
दवंडीवाला : अरे कसला दरबार आणि कसलं काय? महाराज अजून झोपलेलेच आहेत.
मुलगा : म्हणजे बोलखोटेशास्त्र्यांचा शाप खरा ठरला तर? राजाला झोप आली? (आनंदाने नाचायला लागतो.)
दवंडीवाला : ए चुप! महाराजांना झोप आली म्हणून आमची झोप उडालीय, आणि तुला नाचायला निम्मित मिळतंय? मला अजून दवंडी पिटायची आहे. आत जा व सगळ्यांना बाहेर पाठव.
( मुलगा आनंदाने नाचत आणि ओरडत आत जातो, "ऐका हो ऐका...". काही वेळाने राजविदूषक, राजज्योतिषी, राजगायक व राजवैद्य प्रवेश करतात. )
राजवैद्य : आज पुन्हा तातडीचा दरबार आहे वाटतं?
राजगायक : अहो सदारोगी, आज दरबार घ्यायला महाराज जागे कुठायत? बोलखोटेशास्त्र्यांचा कालचा शाप खरा होवून ते जे झोपले ते अजून उठलेच नाहीत. सारखे आपले घोरताहेत. (घोरण्याचा आवाज काढून दाखवतो.)
विदूषक : मंडळी, महाराज उठले होते एकदा. आज सकाळी ते उठले आणि राणीसाहेबांनी त्यांच्या हातात दात साफ करायचा ब्रश दिला. अन झाली काय गम्मत, की दात घासता-घासताच त्यांना आली झोप आणि ते ब्रश तसाच तोंडात ठेवून झोपी गेले. आणि राणीसरकार आपला प्रयत्न करताहेत त्यांच्या तोंडातला ब्रश काढायचा.
राजगायक : आत्ता राजेसाहेबांची झोप कशी घालवायची या चिंतेने राणीसाहेबांची झोप उडाली आहे.
दवंडीवाला : तर ऐका हो ऐका, राणीसाहेबांनी बक्षीस जाहीर केलंय की जो कुणी महाराजांची झोप घालवील त्याला बक्षीस मिळेल.
मुलगा : काय बक्षीस मिळेल?
दवंडीवाला : जो कुणी राजाची झोप घालवील त्याला अर्धी राजकन्या व अर्धं राज्य बक्षीस मिळेल.
विदूषक : राज्य अर्धं ... आणि राजकन्या सुद्धा अर्धीच?
दवंडीवाला : चुकलो. राजाची झोप घालवणार्‍याला सबंध राजकन्या व अर्धं राज्य बक्षीस मिळेल हो. (ओरडत आतल्या बाजूने निघून जातो.)
राजगायक : कायहो सदारोगीबुवा, तुमच्याकडे नाही वाटतं एखादं औषध राजाची झोप घालवायला? बिचार्‍या राणीसाहेब ओरडून ओरडून... चुकलो, रडून रडून अर्ध्या झाल्यायत. मला वाईट वाटतं हो सारखंसारखं त्यांना पाहून.
राजवैद्य : मग कशाला पहाता त्यांना सारखंसारखं? आणि औषधाचं म्हणाल तर मी सगळ्या प्रकारची औषधं देवून पाहिली. कारल्याचा ज्यूस, लिंबाचा ज्यूस, कोका-कोला, पेप्सी, ७-अप, मिरिंडा, सगळंसगळं देवून पाहिलं. अहो, मी त्यांना लिमलेटच्या गोळ्या देखील देवून पाहिल्या. पण छ्याट! ही झोप अजबच दिसतेय. माझ्या मुलाला साध्या लिमलेटच्या गॊळ्या नुसत्या दाखवल्या तरी त्याची झोप कुठल्या कुठे उडून जाते. पण या गोळ्यांचा राजावर काही परिणाम होत नाही.
राजगायक : अहो, काय सांगू? मी सुद्धा सर्व प्रकारचे राग गावून पाहिले -- ओरडराग, रडराग, बडबडराग, कव्वाली, गझल, अंगाईगीतं. अहो, हिंदी सिनेमातील साध्या गाण्यांपासून ते रीमिक्स पर्यंत गाऊन पाहिले. पण महाराजांचं घोरणं काही बंदच होईना. ते घोरताहेत, मी गातोय. मी घोरतोय, ते गाताहेत. चालूच होती आमची जुगलबंदी.
राजज्योतिषी : कशाचा काही उपयोग होणार नाही. ही साधीसुधी झोप नाही काही. झापाची शोप आहे, झापाची. चुकलो. शापाची झोप आहे, शापाची. औषधांनी किंवा गाण्यांनी उडणारी झोप नव्हे. एखादी भयंकर चिंताच महाराजांची झोप घालवू शकेल.
विदूषक : तीच तर चिंता आहे सर्वांपुढे. आम्ही छोटी माणसं, छोट्या चिंतेने सुद्धा आमची झोप पार उडून जाते. चहाच्या डब्यात चहा नसला तर आमची झोप उडते. मुलाला शाळेत दिलेली गणितं सुटली नाहीत की आमची झोप उडते. पण राजेसाहेब आहेत मोठी असामी. त्यांची झोप उडवणारी चिंता देखील तशीच मोठी हवी.
राजवैद्य : पण असली चिंता सापडणार कुठे? चिंता म्हणजे काय माणसाची नाडी आहे की शरीरात कुठेही मिळेल? हातात नाडी, पायात नाडी, डोक्यात नाडी, कानात, नाकात? कठीण काम आहे बाबा.
राजगायक : कठीण काम तर आहेच. पण ते सोपं करून महाराजांना उठवलंच पाहिजे. नाहीतर, राजेसाहेब आपल्याला कायमचं झोपी करतील.
विदूषक : आपण सर्व मिळून विचार करूया. (काहीवेळ सगळेजण बसल्या जागी विचार करतात. अचानक...) आली.
( सगळेजण इथेतिथे पहायला लागतात. )
राजगायक : कोण आली?
राजज्योतिषी : कुठे आहे?
राजज्योतिषी : आली तर दिसत का नाही?
विदूषक : दिसत नाही कारण ती माझ्या डोक्यात आहे. माझ्या डोक्यात एक मस्त आयडिया आली.
राजवैद्य : कसली आयडिया?
विदूषक : ती Walk and Talk वाली आयडिया. आपण बसून विचार करण्याऐवजी फेर्‍या मारून विचार करूया. म्हणजे आपल्या बुद्धीला चालना मिळेल. मारा फेर्‍या. मी करतो तसं करा.
( विदूषक फेर्‍या मारायला लागतो. इतर सर्वजण त्याचं अनुकरण करतात व फेर्‍या मारायला लागतात. विदूषक मधेच डोक्यावरची टोपी काढून डोकं खाजवायला लागतो. सगळेजण तसंच करायला लागतात. )
राजवैद्य : काय रे, दुर्मुख्या, तू डोकं का खाजवतोयस? तुझ्या डोक्यात dandruff झालंय का? मी स्वत: तयार केलेला शॅम्पू देऊ का तुला? अगदी रामबाण उपाय आहे बघ.
विदूषक : सगळे विद्वान लोक गंभीर विचार करताना असंच डोकं खाजवून विचार करतात.
राजज्योतिषी : पण मी डोकं कसं खाजवणार?
विदूषक : का, काय झालं?
राजज्योतिषी : (डोक्यावरची पगडी काढून) माझ्या केसावर डोकंच नाही ... चुकलो. माझ्या डोक्यावर केसच नाहीत. मग मी काय खाजवू? माझं टक्कल?
राजवैद्य : मी स्वत: घरी तयार केलेलं औषध आहे. देवू का? केस येण्याकरिता अगदी रामबाण उपाय आहे.
विदूषक : नको. केस यायचे पण डोकं जायचं. बोलखोटेशास्त्री, त्यापेक्षा तुम्ही फक्त फेर्‍या मारून विचार करा.
राजगायक : बरोबर आहे. तुम्ही फक्त फेर्‍या मारा.
राजवैद्य : तुम्ही सगळं मैदान मोकळं करा व माझ्या मार्गातून बाजूला व्हा. कारण मी विचार करताना समोर असलेल्या सगळ्या वस्तू फेकून देतो.
विदूषक : म्हणजे सदारोगीबुवा, तुम्ही एखाद्या जंगलात जावूनच विचार करायला हवा. म्हणजे एका दगडात दोन पक्षी ठार होतील. तुमचा विचार होईल आणि जंगल आयतं साफ होईल.
राजवैद्य : नको, त्यापेक्षा मी घरीच जावून विचार करतो. मला जंगलात जायला आवडत नाही.
राजगायक : जंगलात जायची भीति वाटते असं कबूल करा की राव.
राजवैद्य : मी त्या वाघसिंहांना घाबरतो असं वाटतं की काय तुम्हाला?
राजगायक : नुसतं वाटत नाही, माझी खात्रीच आहे.
राजवैद्य : अरे ज्जारे रडवेबुवा. मला त्या प्राण्यांची भीति वाटत नाही. पण विनाकारण कुणाची हत्या करायला मला आवडत नाही. तुम्ही आपला इथंच विचार करा आपापल्या पद्धतीनं. मी घरी जावून माझ्या पद्धतीने विचार करतो. (कुणी काही बोलायच्या आधी घाईघाईने निघून जातो. राजगायक आपली हनुवटी खाजवीत चकरा मारतात.)
विदूषक : कायहो रडवेबुवा, तुम्ही आपली हनुवटी का खाजवीत आहात? दाढी वाढली की काय?
राजगायक : अरे दुर्मुख्या, तू आहेस अनाडी, तुला काही कळणार नाही. नुकताच मी जेम्स बॉण्डचा एक सिनेमा पाहिला होता. त्यात तो विचार करतेवेळी आपल्या पिस्तुलानं हनुवटी खाजवीत असतो. माझ्याकडे पिस्तुल नाही म्हणून मी विचार करताना हाताने हनुवटी खाजवीत असतो.
विदूषक : ठीक आहे. आपण आपापल्या पद्धतीने विचार करू. पण विचार करायला तर हवा.
( राजज्योतिषी जोरजोरात फेर्‍या मारून, राजगायक हनुवटी खाजवीत व विदूषक आपलं डोकं खाजवीत विचार करायला लागतात. )
विदूषक : काय बोलखोटेशास्त्री, आला का काही विचार तुमच्या सुपीक डोक्यात? मोठ्या जोरजोराने फेर्‍या मारताहात!
राजज्योतिषी : तुझ्या डोक्यात आला का काही विचार? मघापासून तूसुद्धा आपलं डोकं जोरजोराने खाजवतोयस!
विदूषक : पण मी तसा विचार कुठे करतोय? मी आपला विचार करीत होतो की तुमच्या डोक्यात कसले गहन विचार चालले आहेत.
राजगायक : मग आला का काही अंदाज? नाही ना, मग परत विचार करा.
( परत सगळेजण विचार करायला लागतात. )
विदूषक : (मधेच ओरडून) आली.
सर्वजण : अरे, कोण आली?
विदूषक : मस्त आयडिया आली. आपण असं करूया.
सर्वजण : कसं करूया?
विदूषक : आपण आता महाराजांकडे जावूया.
राजगायक : आणि ते कशाला?
विदूषक : त्यांनाच विचारू की त्यांना कोणती अशी चिंता हवीय की ज्यामुळे त्यांची झोप उडेल. म्हणजे अनायासे आपली चिंता दूर होईल.
राजज्योतिषी : आपल्याला कसली चिंता आहे?
विदूषक : अहो, असं काय करता? महाराजांची झोप उडवण्यासाठी कोणती चिंता शोधून काढायची ही आपली मोठी चिंता आहे, नाही का? जर या प्रश्नाचं उत्तर आपण महाराजांनाच विचारलं तर आपोआपच आपली चिंता दूर होईल की नाही?
राजगायक : खरं आहे. चला, आपण आत्ताच्या आत्ता महालात जावू आणि महाराजांना किंवा महाराणींना एक झकासपैकी चिंता शोधून काढायला सांगू.
( सगळेजण घाईघाईने आत निघून जातात. )

( प्रवेश दुसरा )
( राजवाड्यातील एक खोली. मध्यभागातील एका पलंगावर राजेसाहेब झोपलेले आहेत. बाजूला असलेल्या एक आरश्यासमोर राणीसाहेब डोळे मिटून उभ्या आहेत. मधेच राजाची झोप उडते व तो पलंगावर उठून बसतो. )
राजेसाहेब : राणीसाहेब, तुम्हालासुद्धा झोप आली का? असं आरशापुढे डोळे मिटून का उभ्या आहात?
राणीसाहेब : महाराज, उठलात आपण? कित्तीकित्ती बरं वाटलं. मला झोपावसं वाटलं तरी मुळीच झोप येत नाही. मला खूपखूप वाटायचं की एकदां तरी पहावं की मी झोपेत कशी दिसते. म्हणून आज डोळे मिटून आरशासमोर उभी होते, मी झोपेत कशी दिसते ते पहायला.
राजेसाहेब : राणीसाहेब, मला आलेली झोप कशी उडवायची या चिंतेने मला सतावलंय. तुम्ही झोपेचा विचार तरी कसा करू शकता?
राणीसाहेब : काय करू महाराज? झोपल्यावर तरी स्वप्नात तुमची झोप उडवायचा काही उपाय सुचतो का ते नको का बघायला?
राजेसाहेब : ठीक आहे. तुम्ही स्वप्नं बघा, मी आपला झोपी जातो. मला झोप मुळीच आवरत नाही.
( एक भली मोठी जांभई देऊन राजा पुन्हा झोपी जातो. राणी परत आरश्यासमोर डोळे मिटून उभी रहाते. बाहेरून विदूषक, राजगायक, राजवैद्य व राजज्योतिषी प्रवेश करतात. )
विदूषक : राणीसाहेब, येऊ का आत?
राजगायक : अरे दुर्मुख्या, मूर्खासारखं का बोलतोस? आत आल्यावर काय विचारतोस, आत येऊ का म्हणून?
विदूषक : मी दुर्मुखे आहे पण मूर्ख नाही. असं विचारणं साधा शिष्टाचार आहे. म्हणून विचारतोय, राणीसाहेब, आम्ही आत येऊ का? (राणीसाहेब डोळे मिटून आरश्यात आपलं तोंड पहाण्यात मग्न आहेत, म्हणून त्यांचं लक्ष जात नाही.) अरेच्चा, राणीसाहेबांना सुद्धा झोप लागली वाटतं? म्हणजे झाली ना पंचाईत? आता आपल्याला दोनदोन चिता शोधाव्या लागतील.
राजवैद्य : मूर्खा, चिता नव्हे. चिंता म्हण. चिं... ता!!
विदूषक : अहो तेच म्हणतोय मी. चिं ... ता! पण दोनदोन शोधाव्या लागतील की नाही? एक सापडत नाही, दोन कुठून शोधणार? (मोठमोठ्याने रडायला लागतो. त्या आवाजाने राणीसाहेबांची तंद्री भंगते व त्या विदूषकाकडे पहातात.)
राणीसाहेब : अरे, तुला रडायला काय झालं?
विदूषक : अरेच्चा, तुम्ही जाग्याच आहात? मला वाटलं की तुम्ही सुद्धा झोपी गेलात, म्हणून मी रडायला लागलो.
राणीसाहेब : झोपले नव्हते काही मी. झोपल्याचं नाटक करीत होते, मी झोपल्यावर कशी दिसते ते बघायला. पण ते जाऊंदे. आधी आपण महाराजांच्या झोपेबद्दल विचार करुया.
राजवैद्य : राणीसाहेब, एवढा वेळ आम्ही तेच करीत होतो. मी तर विचार करून-करून खूप दमलो.
राजज्योतिषी : विचार करून-करून माझे तर पाय भयंकर दुखायला लागले.
विदूषक : अन माझं डोकं!
राजगायक : आणि माझे हात व हनुवटी.
विदूषक : म्हणूनच म्हणतो की आता विचार केलेला पुरे.
राणीसाहेब : ते असूंदे. विचार करून काही उपयोग झाला का? काही उपाय सुचला की नाही?
विदूषक : हो तर, एक झकास कल्पना सुचली.
राणीसाहेब : काय?
विदूषक : बराच वेळ विचार करून मला अशी कल्पना सुचली की ..
राणीसाहेब : काय?
विदूषक : मधेमधे अडवू नका हो राणीसाहेब मला. मधे बोलू नका. मला काय सुचलं ते ऐकायचं आहे की नाही? (राणी गप्प.) बोला ना. गप्प का?
राजवैद्य : अरे तूच म्हणालास ना त्यांना बोलू नका म्हणून.
विदूषक : अच्छा, तर मी म्हणालो म्हणून गप्प आहेत का त्या? उत्तम. तर विचार करून-करून मला एक कल्पना आली की आपण इथं येऊन राजेसाहेबांनाच विचारू की त्यांना कसल्या प्रकारची चिता ... सॉरी, कसल्या प्रकारची चिंता आवडेल. तर त्यांना उठवायला हवं. आणि राणीसाहेब, आता तुम्ही बोलायला हरकत नाही.
राणीसाहेब : बरोबर आहे. आपण ह्यांना उठवू.
( सर्वजण पलंगाजवळ जाऊन राजेसाहेबांना उठवायचा प्रयत्न करतात. )
राजगायक : उठा राजे, उठा. पहाट झाली, उठा. दुपार होईल, उठा. सांज होईल, उठा. रात्र होईल, मगच झोपा.
राजज्योतिषी : राजेसाहेब, पंचागाप्रमाणे आपली उठायची घटिका झाली. ही वेळ टळली तर अनर्थ होईल. जागे व्हा.
राणीसाहेब : तसे नाही उठायचे ते. (ओरडून) हं, आता उठा. खूप झाली झोप. मी पांचपर्यंत मोजते, तेवढ्यात नाही उठलात, तर तुमची खैर नाही. एक ... दोन ..
राजवैद्य : राणीसाहेब, ही कसली पद्धत आहे महाराजांना उठवायची?
राणीसाहेब : तुम्ही मला नका शिकवू. त्यांना धाकात ठेवायची ही एकच रीत आहे. एवढी वर्षं असाच नाही संसार केला मी. ओरडल्याशिवाय कळणार नाही त्यांना. रोजची सवयच आहे. (परत ओरडून) सांगितलं ना, खूप झाली झोप. मी पाच मोजायच्या आत उठा, नाहीतर तुमची धडगत नाही. एक ... दोन ... तीन ...
( राजेसाहेब खडबडून जागे होतात व पलंगावर बसतात. )
राजेसाहेब : राणीसाहेब, वादळ आलं का? ही वीज कडकडल्याचा आवाज कुठून आला? आणि ही गर्दी कशाला जमलीय इथं?
विदूषक : महाराज, तुम्हाला गाढ झोप लागली होती.
राजेसाहेब : मग मला कशाला उठवलंत? सुखाने दोन मिनीटं झोपता पण येत नाही. (परत गाढ झोपी जातात.)
राजवैद्य : राणीसाहेब, महाराज परत झोपी गेले. आता?
विदूषक : परत कसरत चालू. करा सुरवात.
राजगायक : उठा राजे, उठा. पहाट झाली, उठा. दुपार होईल, उठा. सांज होईल, उठा ...
राजज्योतिषी : महाराज, उठा. पंचागाप्रमाणे आपली उठायची घटिका झाली...
राणीसाहेब : तुम्ही थांबा. (ओरडून) हं, उठा. खूप झाली झोप. मी पाचपर्यंत मोजते, तेवढ्यात उठा, नाहीतर...
( खडबडून राजेसाहेब उठतात. )
राजेसाहेब : राणीसाहेब, काय झालं? मी झोपलो होतो का?
राजवैद्य : हो महाराज, तुम्हाला ...
राणीसाहेब : (घाईघाईने त्यांचं तोंड बंद करीत) महाराज, तुम्हाला झोप नव्हती लागली. म्हणूनच तुमच्या कानावर घालायचं आहे की मी सार्‍या गावात दवंडी पिटवली आहे.
राजेसाहेब : कसली दवंडी?
विदूषक : जो कुणी तुमची झोप उडवील त्याला तुम्ही अर्धी राजकन्या व अर्धं राज्य बक्षीस द्याल.
राजेसाहेब : बरोबर आहे, बरोबर आहे.
राजज्योतिषी : हा चुकला, महाराज, याला म्हणायचं होतं, अर्धं राज्य व संपूर्ण राजकन्या.
राजेसाहेब : बरोबर आहे, बरोबर आहे. मग तुम्ही इथं कशाला वेळ फुकट घालवताय? आधी जा आणि माझी झोप घालवायचा उपाय शोधा. (पलंगावर आडवा होतो.)
राणीसाहेब : (त्याला उठवीत) झोपू नका. तुमची झोप घालवण्यासाठीच इथं आलेयत हे.
राजेसाहेब : मग इथंच झोपा. तोपर्यंत मी थोडा आडवा होतो. (आडवा होतो.)
राणीसाहेब : तुम्हाला एखादी भयंकर चिंता लागली तरच तुमची झोप उडेल.
राजेसाहेब : आता राजाला कसली आलीय चिंता?
राजज्योतिषी : तुम्हाला चिंता हवी. मीच तसं सांगितलंय.
राजेसाहेब : बहुतेक तुम्हीच मला काहीतरी साप की शाप काय तरी दिला होता, बरोबर? मग या वेळी मला झोपायलाच हवं, नाहीतर तुमचा शाप खरा कसा होईल? (पलंगावर आडवा होऊन डोळे मिटतो.)
राणीसाहेब : लागली ना वाट? महाराज पुन्हा झोपी गेले.
( पटकन महाराज उठून बसतात. )
राजेसाहेब : अजून नाही. माझी झोप कशी घालवायची याचा विचार करीत होतो. माझं ऐका. मला एखादी चिंता लागली की माझी झोप उडते. तेव्हा माझ्यासाठी एखादी चिंता शोधून काढा.
राजगायक : अहो महाराज, तेच विचारायला आम्ही सगळे इथं जमलोय. तुम्हाला कुठली चिंता हवी?
राजेसाहेब : (विचार करीत) चिंता? कुठली चिंता? कसली चिंता? पण आधी मला कळूं दे, चिंता म्हणजे तरी काय?
विदूषक : सोपं आहे. चिंता म्हणजे ... म्हणजे ...
राजेसाहेब : ... म्हणजे काय?
विदूषक : ...म्हणजे... म्हणजे... काळजी
राजेसाहेब : हे बघा, आता मला खरोखरच काळजी वाटायला लागलीय. काळजी म्हणजे काय?
विदूषक : म्हणजे ... म्हणजे ...
राजेसाहेब : हे बघ दुर्मुखे, ज्या शब्दांचा अर्थ माहीत नाही ते शब्द वापरू नये.
विदूषक : असं नाही महाराज. चिंता म्हणजे काय हे तुम्हाला नीट समजावून सांगायचं म्हणजे मोठी चिंताच आहे. बोलखोटेशास्त्री, आता तुम्हीच सांगा महाराजांना चिंता म्हणजे काय ते. तो शब्द तुम्हीच आधी वापरला.
राजज्योतिषी : चिंता म्हणजे ... चिंता न करण्याविरुद्ध. आता सांगा तुम्हाला कसली चिंता आहे.
राजेसाहेब : आहे. (सगळेजण खुश!) तुम्ही सगळे मघापासून "चिंता... चिंता" करीत आहात, म्हणजे नेमकं काय करताहात ही चिंता मला लागली आहे.
राजगायक : हे नाही चालणार. बरं, मी प्रयत्न करून पहातो. आता बघा, तुम्ही राजे आहात, सुखी आहात. खरं? (राजा मान डोलावतो.) आम्ही साधी माणसं आहोत, खरं? (राजा मान डोलावतो.) आम्ही तुमच्यासारखे श्रीमंत, सुखी कसे आणि कधी होणार, या मखमलीच्या गादीवर तुमच्यासारखं कधी लोळणार या गोष्टींचा आम्ही सारखा विचार करीत असतो, खरं? (राजा मान डोलावतो.) असं सारखं एकाच गोष्टीचा विचार करीत राहिलं की त्याला चिंता म्हणतात.
राजेसाहेब : मग सरळ इंग्रज़ीतून नाही का सांगायच, "worry" म्हणून. आहे, मला सुद्धा एक worry आहे.
सगळेजण : (आनंदाने) आहे ना? सांगा पाहू.
राजेसाहेब : सांगतो, ओरडू नका. आधीच माझं डोकं दुखतंय. माझ्यासारख्या सुखी माणसाला कसली चिंता असणार ह्याचा विचार करून-करून माझं डोकं भयंकर दुखायला लागलंय. मला थोडं झोपायला हवंय.
विदूषक : तेवढं सोडून काय हवं ते करा. महाराज, तुम्ही कसलीच काळजी करू नका. आम्ही सगळे मिळून चिंता करतो, म्हणजे नक्कीच उपाय सापडेल.
राजेसाहेब : ठीक आहे. सगळेजण विचार करायला लागा. मीसुद्धा विचार करतो.
( सगळेजण विचार करायला लागतात. विदूषक जोरजोराने डोकं खाजवायला लागतो; राजज्योतिषी फेर्‍या मारायला लागतात; राजगायक हनुवटी खाजवायला लागतो; राजवैद्य खिशातून एकेक वस्तू काढून जमिनीवर आपटायला लागतात; राजेसाहेब पलंगावर आडवे होतात व राणीसाहेब राजाला वारा घालायला लागतात. तेवढ्यात राजेसाहेब अचानक उठून बसतात. )
राजेसाहेब : मी सांगतो तसं करा. असा वेळ फुकट घालवण्यापेक्षा आपण सगळे मिळून खोलीभर शोधूया चिंता सापडते का. मी थोडा आडवा होतो. घाबरू नका, मी झोपत नाही.
( सगळेजण इथेतिथे शोधायला लागतात. मधेच राजगायकाला गायचा मूड येतो. )
राजगायक : त्या तिथे (सगळेजण त्याच्या हाताच्या दिशेने पळतात.) पलीकडे ... (सगळेजण त्या बाजूला.) तिकडे ... (सगळे "तिकडे" धावतात.) माझिया प्रियेचे झोपडे ... (सगळेजण वैतागून एकमेकांकडे पहायला लागतात.)
राणीसाहेब : रडवेबुवा, कित्तीवेळा तुम्हाला सांगून-सांगून थकले, आम्ही गंभीर मूडमध्ये असताना तुम्ही गात जावू नका. आणि तेसुद्धा इतकं जुनं गाणं .. गाणं चांगलं आहे, पण... प्रसंगाला शोभणारं नाही. आता तुम्ही "त्या तिथे, पलीकडे, तिकडे" म्हणून आम्हाला उगीच इकडेतिकडे पळायला लावलंत. हं, पुन्हा शोधा.
( काहीवेळ शोधाशोध चालू रहाते. )
राजवैद्य : माझ्या मनात एक लघुशंका ... म्हणजे एक लहान शंका आलीय. विचारू का?
राणीसाहेब : विचारा. म्हटलंच आहे कुणीतरी की मनात काही ठेवू नये, लघुशंका सुद्धा नाही.
राजवैद्य : राणीसाहेब, आपण चुकीच्या जागी चिंता शोधतोय. राजमहालात चिंता कशी सापडेल?
राजगायक : खरं आहे.
राजज्योतिषी : मी इतकी पोथ्यापुस्तकं वाचलीयत, पण राजाराणीला चिंता असल्याचं एकाही पुस्तकात वाचलेलं नाही.
विदूषक : पण मी पुस्तकात वाचलंय की राजकन्या हरवली की राजाराणीला चिंता वाटते. आपण एखादा राक्षस पकडून आणू. म्हणजे तो राक्षस महाराजांना पळवून नेईल ... चुकलं, महाराज राक्षसाला ... नाही, राजकन्या राक्षसाला ... पुन्हा चुकलो, महाराज राजकन्येला ...
राणीसाहेब : दुर्मुखे, पुरी कर तुझी दर्दभरी कहाणी. महाराज, त्याला म्हणायचं आहे की राक्षस राजकन्येला पळवून नेईल ...
विदूषक : ... व तुम्हाला चिंता पडेल की राजकन्येला कुठे शोधायचं ...
राजगायक : त्या तिथे, पलीकडे, तिकडे... (राणीसाहेब रागाने त्याच्याकडे पहातात.) मी राजकन्येला शोधण्याबद्दल म्हणत होतो.
राजेसाहेब : (पलंगावर उठून बसत) विदूषका, उत्तम कल्पना दिलीस तू. आता तातडीने जा आणि एखाद्या राक्षसाला पकडून आण.
विदूषक : (थरथरा कापायला लागतो.) म...म...मी राक्षसाला .... प..प .. पकडून आणू?
राजेसाहेब : मग? अरे, राक्षसच आला नाही तर राजकन्येला कोण पळवून नेणार? मी, का तू?
राणीसाहेब : ते काही नाही. मी नाही माझ्या लाडक्या राजकन्येला पळवून नेऊ देणार. कुणाचे भलते लाड नकोयत मला. केवढ्या प्रेमाने वाढवलीय मी माझ्या ठकीला! (थोडा विचार करून) अन शिवाय राजकन्येला पळवून नेलं तर बक्षीस म्हणून सबंध राजकन्या देणार तरी कशी? ते काही नाही. राजकन्येला मुळीच पळवायचं नाही. हवंतर मला पळवून न्या. (तरातरा बाहेर निघून जातात.)
राजेसाहेब : शेवटी काय ठरलं तुम्हा लोकांचं? कुणीतरी कुणाला पळवून न्या. हवंतर मला पळवून न्या. पण जे काही करायचंय ते लवकर करा. नाहीतर मला स्वस्थ झोपूं तरी द्या.
राजज्योतिषी : महाराज, तुमची कल्पना तशी बरी आहे. पण राजाला पळवून नेल्याचं मी आजपर्यंत कुठल्याच पुस्तकात वाचलेलं नाही. आम्हाला अजून थोडावेळ विचार करूद्या.
राजेसाहेब : अरे, मघापासून तुम्ही फक्त विचारच करीत आहात. लवकर काहीतरी ठाम निर्णय घ्या आणि मला आपलं मोकळं करा.
( सगळेजण आपापसात कुजबुज करायला लागतात. )
विदूषक : हे बघा, माझं ऐका. मघाशी राणीसाहेब म्हणत होत्या ना की त्यांना पळवून न्या.
राजगायक : हो, मग?
विदूषक : आपण राणीसाहेबांना पळवून नेवूया
राजज्योतिषी : दुर्मुख्या, तू राणीसाहेबांना पळवून नेणार?
विदूषक : मी एकटा नाही काही. आपण सर्व मिळून राणीसाहेबांना पळवून न्यायचं. महाराजांचं राणीसाहेबांवर खूप प्रेम आहे. त्यांची झोप नक्कीच उडेल.
राजेसाहेब : (उठून त्यांच्याजवळ येत) काय खलबतं चालली आहेत तिथं?
विदूषक : महाराज, सगळा प्लॅन ठरला. आम्ही ठरवलंय की आज तुम्हाला मुळीच झोपू द्यायचं नाही. आज आम्ही तुम्हाला इतक्या भयंकर चितेत टाकणार आहोत...
राजवैद्य : गाढवा, चितेत नाही, चिंतेत टाकणार आहोत.
विदूषक : तेच ते. तुम्हाला इतक्या भयंकर चिंतेत टाकणार आहोत की तुम्हाला झोप येणे शक्यच नाही.
राजेसाहेब : ठरलं का कुणाला पळवून न्यायचं ते?
राजज्योतिषी : महाराज, आम्ही राणीसाहेबांना पळवून न्यायचं ठरवलं आहे.
( याचवेळी प्रवेश करीत असलेल्या राणीसाहेब त्यांचं संभाषण ऐकतात. )
राणीसाहेब : काय? मला पळवून नेणार तुम्ही?
विदूषक : होय राणीसाहेब, आमचा नाईलाज आहे. तयार व्हा, पळून यायला आमच्याबरोबर.
राणीसाहेब : मी काही हिंदी सिनेमातील नायिका नाही तुमच्याबरोबर स्वखुशीने पळून यायला.
विदूषक : आम्ही सुद्धा तुमची परवानगी नाही विचारली. तुम्हाला पळवून न्यायचा निर्णय घेतलाय. चला रे, पकडा राणीसाहेबांना.
राणीसाहेब : (किंचाळून) वाचवा रे वाचवा.
( राणीसाहेब घाबरून इथंतिथं सैरावैरा धावायला लागतात. इतर सर्वजण त्यांच्यामागून धावायला लागतात. ही सर्व गडबड चालू असतानाच पडदा पडायला लागतो. )

दुसरा अंक समाप्त
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
( तिसरा अंक )
( राजवाड्यातील एक खोली. राजेसाहेब पलंगावर स्वस्थ झोपलेले आहेत. एका कोपर्‍यात राजज्योतिषी, राजवैद्य, राजगायक व विदूषक गंभीरपणे चर्चा करीत आहेत. )
विदूषक : आली की नाही पंचाईत? चांगली कल्पना सुचली होती, तर राणीसाहेब सहकार्य देत नाहीत. आल्या असत्या पळून तर काही बिघडलं असतं का? कुणी मला पळवून न्यायचं म्हटलं तर मी कसा चुटकीसरसा तयार झालो असतो. काय excitement असते असल्या गोष्टीत! काय भाव वाढतो आपला! पेपरमध्ये फोटो काय छापून येतात! कुणी आपल्या काळजीनं खाणंपिणं सोडून काय देतं, तर कुणाची झोपच उडते.
राजवैद्य : इथं राणीसाहेब महालातून गायब झाल्या आहेत आणि महाराज मस्तपैकी झोपलेयत.
राजगायक : आणि आपल्या अकलादेखील! एका बाईला पळवून नेण्याइतकी साधी गोष्ट आपल्याला जमू नये?
विदूषक : धिक्कार असो राणीसाहेबांचा. माझ्या पळून जाण्याने महाराजांची झोप उडली नसती म्हणून. नाहीतर मी गेलो असतो की पळून. ते काही नाही. या सर्व प्रकाराचा निषेध करायलाच हवा.
राजज्योतिषी : आणि हे सर्व या दुर्मुख्यामुळे झालं
विदूषक : अगदी बरोबर आहे. (लक्षात येऊन) ए, काय बडबडताय? मी काय केलं?
राजवैद्य : राणीसाहेबांना पळवून नेण्याची भयानक कल्पना तुझ्याच सुपीक डोक्यातून निघाली होती ना?
राजज्योतिषी : राणीसाहेब म्हणजे काय कुत्रं किंवा मांजर आहेत की धरली शेपटी व सुटलो पळत? केवढी जाडजूड आणि भरभक्कम बाई आहे ती.
विदूषक : हे बघा, ही कल्पना माझ्या सुपीक डोक्यातून निघाली असेल, पण ती मान्य केली तुमच्या सुपीक डोक्यानीच ना? आणि शिवाय ही कल्पना मला सुचली ती तरी राणीसाहेबांच्या बोलण्यावरूनच ना? तर मग उगीच मला दोष कशाला देता?
राजगायक : ते काही नाही, सगळी चूक तुझीच आहे.
विदूषक : हे बघा, शेवटचं सांगतोय, गप्प रहा. मला राग आला, तर ...
राजवैद्य : .. तर काय?
विदूषक : ... तर ... तर ..
राजज्योतिषी : ... तर काय करशील? सांगच ना, बघू तुझी हिम्मत.
विदूषक : मला राग आला तर ... तर मी रडेन.
राजवैद्य : हॅं, म्हणे रडेन. अरे, पुरुषासारखा पुरूष तू, अन रडणार?
विदूषक : म्हणे, पुरूषासारखा पुरूष! पुरूष पुरूषासारखाच असणार ना? आणि कुठल्या पुस्तकात लिहीलंय की पुरूषांनी रडूं नये असं? पुरूषांनी रडलेलं त्यांच्या तब्येतीसाठी बरं असतं असं मानसशास्त्राच्या पुस्तकात सुद्धा लिहीलंय. मी स्वत: वाचलंय. ते काही नाही, मला राग आला तर मी रडणारच.
राजज्योतिषी : मग रड. पण सांगून ठेवतो, या क्षणाला तू रडणं फार हानिकारक असेल.
विदूषक : तुम्ही सांगताय तर मुळीच नाही रडणार. हे सगळं प्रकरण तुमच्यामुळेच सुरू झालं. विचार न करतां तुम्ही महाराजांना शाप दिला ना, म्हणून सर्व भानगड सुरू झाली. खोटारडे!
राजज्योतिषी : ए दुर्मुख्या, इतर काही शिवी दे, पण मला खोटारडा म्हटलेलं कधीच सहन करणार नाही मी. उगीच नाही मी महाराजांना दिलेला शाप खरा ठरला.
( नेमक्या याच वेळी राजेसाहेब ओरडत पलंगावर उठून बसतात. )
राजेसाहेब : पकडा... पकडा त्याला. (राजज्योतिषी घाबरतात.) पकडा त्या राक्षसाला. आमच्या राणीसाहेबांना पळवून न्यायला आलाय.
राजवैद्य : महाराज, बहुतेक तुम्हाला स्वप्न पडलेलं दिसतंय. राणीसाहेबांना कुणी पळवून नेलेलं नाही.
विदूषक : त्या स्वत:च पळून गेलेल्या आहेत. आम्ही स्वत: इथं हज़र असताना राणीसाहेबांना पळवून न्यायला राक्षस वेडा झालेला नाही.
राजज्योतिषी : आणि राणीसाहेबांसारख्या भरभक्कम व्यक्तीला पळवून नेण्याआधी कुणी वेडा सुद्धा दहा वेळा विचार करेल.
राजगायक : तुमच्या ओरडण्याचा आवाज ऐकून राणीसाहेब जिथं असतील तिथून धावत येतील.
( त्याच वेळी राणीसाहेब घाईघाईने प्रवेश करतात. )
राणीसाहेब : महाराज, तुम्हाला स्वप्न पडलं का?
राजेसाहेब : एकदम खरं वाटावं असं स्वप्न होतं ते. एक तांबड्या नाकाचा राक्षस तुम्हाला पळवून नेतोय असं स्वप्न. म्हणून मी दचकून जागा झालो. आणि पहातो तो तुम्ही समोर नव्हता. मी झोपलेला असताना तुम्ही माझ्या डोळ्यासमोर नसलात म्हणजे काळजीने माझा डोळाच लागत नाही.
विदूषक : (राजज्योतिषांना बाजूला बोलावून) मी सांगत होतो ना तुम्हाला की राणीसाहेबांना पळवून नेल्याने राजेसाहेबांची झोप नक्की उडेल असं.
राजज्योतिषी : त्याचा अंदाज होता मला. पण प्रश्न होता की राणीसाहेबांना पळवून न्यायचं कसं. त्या या गोष्टीला मुळीच तयार नव्हत्या. आणि जबरदस्तीने त्यांना न्यायचे म्हणजे येरागबाळ्याचे काम नव्हें.
विदूषक : मी अजून सांगतोय, राणीसाहेबांना कसंही करून पळवून नेण्यात आपण यशस्वी झालो तर महाराजांची झोप कायमची उडेल.
राजेसाहेब : दुर्मुखे, बोलखोटेशास्त्री, कसली खलबतं चाललीयत मघापासून?
राणीसाहेब : महाराज, त्यांना काय विचारता? मी सांगते. मला पळवून न्यायचे बेत चाललेयत त्या सर्वांचे. पण मी मुळीच तयार नाही याला. सांगून ठेवते. नाहीतर नंतर म्हणाल की राणीसाहेब तयार असत्या तर आम्ही त्यांना पळवून नेलं असतं.
( याचवेळी दरवाजातून एक देखणी राजकन्या प्रवेश करते. )
राजकन्या : मम्मी, तुम्ही कुणाला पळवून नेलं असतं?
राणीसाहेब : डार्लींग, आम्ही म्हणजे आम्ही नव्हे. आम्ही म्हणजे हे सगळेजण. (राजज्योतिषी, राजवैद्य, राजगायक व विदूषकाकडॆ बोट दाखवते.) आणि त्यांना, म्हणजे आम्हाला, तुझ्या लाडक्या मम्मीला.
( राजकन्या मुसमुसून रडायला लागते. )
राणीसाहेब : बाळ, आता काय झालं? त्यांनी मला पळवून नेलं असतं, पण नेलं नाही अजून. उगी, उगी, रडू नको हं. मी आहे अजून इथं.
राजकन्या : ए, हे "उगी, उगी" थांबव आधी. मी काही कुक्कुलं बाळ नाही. Teenager आहे मी.
राणीसाहेब : मग रडतेस कशाला? कारणाशिवाय रडत नाहीत तुझे ते टिनटिन कोण आहेत ते.
राजवैद्य : कन्याराजे, प्लीज रडू नका. हवंतर आम्ही तुमच्या मम्मीला पळवून न्यायचा प्लॅन कॅन्सल करतो.
राजगायक : खरंच तुम्ही असं रडू नका. त्याआधी मी तुम्हाला सुरात रडायला शिकवतो.
विदूषक : रडणं थांबवा, तुम्हाला रडताना पाहून मलाही रडावसं वाटतं. (रडूं लागतो.)
राजकन्या : तुम्ही कुणीहि रडायची गरज नाही. तुम्ही मम्मीला पळवून नेणार म्हणून नव्हते काही मी रडत!
विदूषक : मग?
राजकन्या : मी एवढी सुंदर राजकन्या हजर असताना तुम्ही एका प्रौढ राणीला पळवून नेताय म्हणून रडत होते मी. आजपर्यंत कुठल्याही गोष्टीत कुणी राणीला पळवून नेल्याचं ऐकलंय?
विदूषक : मग आम्ही तुम्हाला खुश्शाल पळवून नेऊ.
राणीसाहेब : चावटपणा पुरे. मी नाही माझ्या गुणी मुलीला पळवून नेऊं देणार.
( राजकन्या पुन्हा रडायला लागते. राणीसाहेब तिला समजवायचा प्रयत्न करतात. राजे परत झोपी जातात. )
राणीसाहेब : हे बघ, असा हट्ट नाही करायचा.
राजकन्या : करणार मी हट्ट. प्रत्येक गोष्टीतली राजकन्या हट्टीच असते. आणि आता मी मोठी झालेय. आईबाबा सांगतील त्याच्या विरुद्ध वागायचा जन्मसिद्ध हक्कच आहे माझा. (विदूषकाला) ते काही नाही विदूषककाका ...
विदूषक : हं, विदूषककाका नाही. आता मला मस्तपैकी नाव मिळालय, दुर्मुखेकाका म्हण.
राजकन्या : बरं. दुर्मुखेकाका, तुम्ही न्या हो मला पळवून. मी तयार आहे. माझ्या क्लासमधल्या सगळ्या मुलींना कुणी ना कुणी, केव्हा ना केव्हा किडनॅप करून नेलं आहे. सर्वजणी मला वर्गात सारख्या चिडवत असतात.
विदूषक : आता आली ना परत पंचाईत! कुणाला पळवून नेऊ आम्ही? तुम्हाला की राजकन्येला?
राणीसाहेब : पळवून न्यायची एवढी जर हौस असेल, तर स्वत:च्या बायकोला न्या पळवून.
विदूषक : तेही केलं असतं. पण माझ्या बायकोला पळवून नेल्याने महाराजांची झोप उडेल असं का वाटतं तुम्हाला? उलट मलाच चांगली झोप लागेल.
राणीसाहेब : मग मी काय करावं असं म्हणायचंय तुम्हाला?
राजज्योतिषी : ते तुमचं तुम्ही ठरवा. पण मला माझा शाप परत घेता यायचा नाही. कुणा जवळच्या माणसाला पळवून नेल्याशिवाय महाराजांची झोप उडणं अशक्य.
राणीसाहेब : आणि काही झालं तरी मी स्वत:ला किंवा राजकन्येला पळवून नेऊं देणार नाही.
राजवैद्य : आपण परत थोडावेळ विचार करूं.
राजकन्या : उगीच टाईमपास नकोय. त्यापेक्षा असं करा.
राणीसाहेब : कसं?
राजकन्या : मम्मी, तू स्वत:च पळून जा यांच्याबरोबर. म्हणजे प्रश्नच सुटला. तुला कुणी पळवून नेलं असंही होणार नाही. आणि बाबाना वाटेल की तुला कोणीतरी पळवून नेलं. मग त्यांना काळजी वाटून त्यांची झोप खलास!
राणीसाहेब : दुर्मुखे, ही कल्पना कशी काय वाटते तुम्हाला? (दुर्मुखे डोक्यावरची टोपी काढून डोकं खाजवायला लागतो.) दुर्मुखे, डोकं खाजवायची ही वेळ नव्हे. डोक्यात उवा झाल्या असतील तर घरी जावून काढा.
विदूषक : मी उवा नव्हतो काढत. विचार करीत होतो.
राजकन्या : त्यात विचार कसला करायचा? मी नाही तर नाही, मम्मीला किडनॅप करा.
राणीसाहेब : मी तयार आहे तुमच्या बरोबर पळून यायला.
विदूषक : पण तुम्ही किंवा महाराजांनी दिलेली प्रत्येक कल्पना अमलात आणलीच पाहिजे असं नाही. लोकतंत्र आहे. (राणीसाहेब रागाने त्याच्याकडॆ पहातात.) असं मी म्हणत नाही, हे राजवैद्य सदारोगी म्हणत होते मघाशी
राजवैद्य : दगाबाज़! शत्रू!!
राजज्योतिषी : सदारोगी, कशाला रागावताय?
राजवैद्य : अहो, आपल्यातील गुपीतं फोडणारा दगाबाज़ नाही तर कोण?
राणीसाहेब : अहो, भांडणात वेळ नका घालवू. मला पळवून नेताय ना?
विदूषक : मी तयार आहे. तुम्ही तयार व्हा.
राणीसाहेब : म्हणजे नक्की काय करायचं?
विदूषक : दोनचार दिवसांचे कपडॆ वगैरे काही घ्यायचे असतील तर घ्या.
राणीसाहेब : आणखी काय करायचं असतं किडनॅप होताना?
विदूषक : हे मला काय माहीत? मी कधी कुणाला पळवून नेलेलं नाही, किंवा स्वत: किडनॅप झालेलो देखील नाही.
राजकन्या : आई, मला माहीत आहे, मी सांगू?
राणीसाहेब : (संशयाने) तुला ग काय माहीत? तू नव्हतीस ना कुणाबरोबर पळून गेलीस?
राजकन्या : नाही ग मम्मी, तू सिनेमे पाहात नाहीस ना म्हणून असं बोलतेयस. मी परवाच तो "किडनॅप" सिनेमा पाहिला डीव्हीडी वर. म्हणून मला माहीत आहे.
विदूषक : मी सुद्धा वाचलंय महाभारतात. तो राम सीतेला पळवून नेतो ...
राजकन्या : दुर्मुखेकाका, सीतेला पळवून नेतो तो रावण, राम नव्हे. आणि महाभारत नव्हे, रामायण. शिवाय मी वाचलंय खूपखूप गोष्टीतून. राजकन्या खेळत असताना एक राक्षस येतो...
राजगायक : (घाबरून) बापरे, राक्षस? कन्याराजे, थांबा. मला राक्षसाचं नाव ऐकून सुद्धा भीति वाटते. आधी मी बाहेर जातो, मगच येवूं दे राक्षसाला. चला हो सदारोगी, चला हो बोलखोटेशास्त्री.
दोघेजण : चला, चला.
( राजवैद्य, राजगायक व राजज्योतिषी लगबगीने बाहेर निघून जातात. )
राणीसाहेब : (उत्सुकतेने) एक राक्षस येतो. मग?
राजकन्या : मग तो राजकन्येचं तोंड बंद करून तिला उचलतो.
विदूषक : तोंड बंद करण्यापर्यंत ठीक आहे, पण मला राणीसाहेबांना उचलावं लागेल?
राजकन्या : नाही हो काका. तुम्ही आईला खरंखुरं कुठे पळवून नेताय? ती स्वत:च येतेय तुमच्याबरोनर. तेव्हा तोंड बंद करायची किंवा तिला उचलायची सुद्धा गरज नाही.
विदूषक : (लांब श्वास घेवून) मग सुटलो बाबा. बायकांचं तोंड बंद करायचं म्हणजे नाकी नऊ येतात.
राणीसाहेब : मग पुढे काय होतं?
राजकन्या : राक्षसाने उचलताच राजकन्या मोठ्याने ओरडते, "वाचवा.. वाचवा."
( राणी आणि राजकन्या मोठ्याने ओरडतात, "वाचवा, वाचवा." ते ऐकून राजा उठून बसतो. )
राजेसाहेब : (दचकून) काय झालं? काय झालं?
राणीसाहेब : अजून काही झालेलं नाही, व्हायचंय. तुम्ही खुशाल झोप काढा. काही झालं की आम्ही तुम्हाला उठवू. (राजा झोपी जातो.) मग पुढे?
राजकन्या : राजकन्या जोरात ओरडते...
राणीसाहेब : कळलं. तू नको ओरडूस. त्यानंतरचं सांग.
राजकन्या : ओरडताओरडता राजकन्या आपल्या अंगावरचे दागिने काढून फेकते.
राणीसाहेब :श्शी, दागिने काढावे लागणार?
राजकन्या : त्याशिवाय राजाला कसं कळणार, राजकन्येला पळवून कुठं नेलंय ते?
राणीसाहेब : बास्स, एवढंच ना? चला, सुरवात करा. मी इतकी excitement झालीय.
विदूषक : हं, आता तुम्ही ओरडा.
राणीसाहेब : मूर्खच आहात. मी आधीच ओरडले तर हे उठतील ना, मग मी पळून कशी येणार?
राजकन्या : मम्मी, तू आधी दागिने काढून फेकायला लाग. व बाहेर गेल्यावर ओरडायला लाग. मीसुद्धा ओरडते.
( राणीसाहेब हातातल्या बांगड्या काढून फेकायचा प्रयत्न करते, पण बांगड्या निघत नाहीत. )
विदूषक : त्वरा करा. आपल्याकडे तेवढा वेळ नाही.
राणीसाहेब : या बांगड्या निघत नाहीत त्याला मी तरी काय करू?
राजकन्या : अग, आई, बांगड्याच फेकायला हवं असं नाही. दुसरा कुठलाहि दागिना फेकला तरी चालतो.
राणीसाहेब : तुला म्हणायला काय जातं? बाकी सगळे दागिने खर्‍या सोन्याचे आहेत. या बांगड्याच काय त्या खोट्या आहेत.
राजकन्या : आई, हे खरे दागिने देखील आपल्याच राजवाड्यातच पडणार आहेत ना? शेवटी बाबांनाच मिळतील. लवकर कर.
( राणीसाहेब गळ्यातील कंठा काढून खाली फेकतात व ओरडायला लागतात... )
राणीसाहेब : वाचवा... वाचवा.
राजकन्या : मम्मी, over-acting करूं नकोस. तुम्ही जा, मी ओरडते. (राणीसाहेब व विदूषक बाहेर निघून जातात.) वाचवा... वाचवा..
राजेसाहेब : (पलंगावर उठून बसत) कन्याराजे, काय झालं? कसला आरडाओरडा चालला होता? मला एक भयंकर स्वप्न पडलं.
राजकन्या : कसलं स्वप्न, डॅडी?
राजेसाहेब : मला स्वप्न पडलं की एक भयंकर तोंडाचा राक्षस आमच्या राणीसाहेबांना पळवून नेत होता आणि ती ओरडत होती, "वाचवा, वाचवा".
राजकन्या : डॅडी, स्वप्न नव्हतं ते. खरोखरच आईला पळवून नेली.
राजेसाहेब : (बाह्या सरसावून) कोण राक्षस आला होता ते सांग.
राजकन्या : राक्षस नव्हता आला. ते जावूं दे. आपण इथं एखादी खूण सापडते का ते बघू.
राजेसाहेब : (घाबरून) खून? तुझ्या मम्मीचा खून झाला?
राजकन्या : खून नाहो हो बाबा. तुम्ही देखील ना? खूण... खूण. कुणाला पळवून नेतात, तेव्हा राजकन्या दागिने वगैरे टाकते त्याला खूण म्हणतात. ती खूण घेवून आपण तपास करायचा असतो. (खाली पडलेला कंठा उचलून देत) हा बघा कंठा. हा घेवून राजकन्येचा शोध करायचा असतो.
राजेसाहेब : पण राजकन्या म्हणजे तू तर इथंच आहेस. मग तुझा शोध कसा करायचा?
राजकन्या : बाबा, तुम्ही पण ना? अहो, राजकन्या हरवली तर राजकन्येचा शोध. आता आई हरवलीय म्हणजे आईचा शोध.
राजेसाहेब : कळलं. तेवढा काही मूर्ख नाही मी. आता तू जा अन आईचा शोध कर. हवं तर सगळ्या टीव्ही चॅनल्सवर बातमी दे. पैशाची काळजी नको करूस. तुझी आई सापडली की मला सांग. तोपर्यंत मी थोडा झोपून उठतो.
राजकन्या : पा, तुम्ही झोपायचं नाही. उलट आम्हाला तुमची झोप पळवून लावायचीय.
राजेसाहेब : ती कशी काय?
राजकन्या : पॉप, असं काय करता? आईला पळवून नेलंय व तुम्हाला काळजी वाटत नाही? उद्या सकाळी तुम्हाला नाश्ता कोण करून देईल? रात्री तुम्हाला झोपवताना गोडसं गाणं कोण म्हणेल?
राजेसाहेब : खरंच की. हे तर माझ्या लक्षातच नाही आलं. आता मला झोप कशी येईल? या काळजीनं माझी तर झोपच उडाली.
राजकन्या : हां, आता आलात ना लाईनवर? तुम्हाला झोप कशी येईल?
राजेसाहेब : बरं मग तू म्हणशील का एखादं गोडसं गाणं मला झोपवायला?
राजकन्या : डॅड, आधी आपल्याला मॉमचा शोध घ्यायचाय.
राजेसाहेब : हे काम तर गुप्तहेराचं आहे. त्या लठ्ठूला सांग की आपल्या राज्यातील सर्वात हुशार गुप्तहेराला बोलावून आण.
राजकन्या : पप्पा, गुप्तहेर कशाला हवा? तुमच्या बायकोचा शोध तुम्हालाच घ्यायला हवा.
राजेसाहेब : म्हणजे नेमकं काय करायचं? मी आजपर्यंत कुणाचाच शोध लावलेला नाही. मला कसं कळणार काय करायचं ते?
राजकन्या : सोपं आहे. हा कंठा घेवून बाहेर जायचं व सर्वांना विचारत फिरायचं, "असे दागिने फेकत, ’वाचवा, वाचवा’ ओरडत जाणार्‍या बाईला कुणी पाहिलंय का?"
राजेसाहेब : मी नाही बुवा कुणाला पाहिलं.
राजकन्या : फ़ादर, मी तुम्हाला नाही विचारलं. तुम्ही कसा शोध घ्यायचा ते दाखवलं. आपण असं विचारलं की लोक आपल्याला खुणा सांगतात. आपण त्यांनी सांगितलेल्या ठिकाणी जाऊन राजकन्येला, म्हणजे राणीसाहेबांना, म्हणजे आईला, सोडवून आणायचं. कळलं?
राजेसाहेब : कळलं?
राजकन्या : तुम्ही शोध घेणार म्हणजे तुम्हाला कळलं पाहिजे. कळलं?
राजेसाहेब : कळलं.
राजकन्या : काय कळलं?
राजेसाहेब : हेच की मी शोधायला जाणार म्हणजे मला कळायला हवं.
राजकन्या : पण तुम्हाला कळलं ना?
राजेसाहेब : पक्कं कळलं.
राजकन्या : मग निघा आणि आईचा शोध घ्यायला लागा.
राजेसाहेब : मी एकटाच?
राजकन्या : मग काय, सबंध राज्याला घेवून जाणार?
राजेसाहेब : तू ये ना माझ्याबरोबर.
राजकन्या : आणि माझं होमवर्क कोण करणार? तुम्ही एकटेच जा.
राजेसाहेब : आणि मला वाटेत कुणी पळवून नेलं तर?
राजकन्या : तुम्हाला पळवून न्यायला कुणाला वेड नाही लागलं. शिवाय राजाला पळवून नेल्याचं मी एकाही पुस्तकात वाचलेलं नाही. तुम्ही आता जा पाहू.
राजेसाहेब : आता तू म्हणतेच आहेस तर जातो बापडा. (बाहेर जातो.)
राजकन्या : शाब्बास! (तेवढ्यात राजा परत येतो.) आता काय झालं?
राजेसाहेब : तुझा निरोप घेवून जातो, नाहीतर तू रागावशील.
राजकन्या : आता तुम्ही नाही गेलात तर नक्कीच रागावेन. मी तीन मोजायच्या आत तुम्ही राजवाड्याबाहेर असायला हवं. एक ... दोन ... सव्वादोन ... अडीच ...
( राजा "पावणेतीन... तीन" करीत बाहेर जातो. तो गेल्यावर थोडा वेळ गेल्याचं सूचक म्हणून स्टेजवर अंधार पसरतो. थोड्या वेळाने प्रकाश परत येतो. )
राजकन्या : अजून कसे नाही आले पा व मा? वाट पाहूनपाहून भयंकर कंटाळा आला.
( बाहेरून राजाचा आवाज येतो, "आम्ही आलो." मागून राजा आणि राणी प्रवेश करतात. )
राजेसाहेब : (स्वत:वरच खूष होऊन) बघ, आणलं की नाही तुझ्या आईला सोडवून?
राजकन्या : (राणीला बाजूला घेवून) ए आई, सुटका होऊन आल्यावर राणी राजकन्येला मिठी मारून म्हणते, "बाळ, कित्ती ग वाळलीस तू?"
राणीसाहेब : मी आले ना सुटका होऊन. मग विचार मला, "बाळ, कित्ती ग वाळलीस तू?"
राजकन्या : आई, तू कश्शी ग जरासुद्धा वाळली नाहीस?
राजेसाहेब : कन्याराजे, विचार मला तुझी मम्मी कुठे सापडली ते.
राजकन्या : कुठे?
राजेसाहेब : राजविदूषक दुर्मुखेच्या घरी.
राजकन्या : म्हणजे दुर्मुखेकाकांनी आईला पळवून नेलं होतं? बाप रे बाप!
राजकन्या : तुझ्या बापानेच आणलं तुझ्या आईला. आणि कुणी पळवून नव्हतं नेलं काही तिला. बस इथं, मी सांगतोच सारी गम्मत. हा कंठा घेवून मी बाहेर पडलो तेवढ्यात हे राजवैद्य समोर दिसले. कंठा दाखवून मी त्यांना विचारलं, "असे दागिने फेकत, ’वाचवा, वाचवा’ असं ओरडत जाणार्‍या बाईला कुणी पळवून नेताना तुम्ही पाहिलंत का?"
राजवैद्य : (प्रवेश करीत) मी म्हणालो, हो पाहिलंय.
राजेसाहेब : तर मी म्हणालो, कुठे पाहिलं, लवकर सांगा. माझ्या लाडक्या राणीला एका रंगीबेरंगी व बेढंगी राक्षसाने पळवून नेलंय. त्या राक्षसाचं लक्ष चुकवून तिनं हा कंठा फेकला खूण म्हणून.
राजवैद्य : तर मी यांना एक डूल दिला आणि म्हणालो, "महाराज, हा डूल घ्या. त्यांना तो राक्षस नेत होता तेव्हा राणीसाहेबांनी हा डूल तुम्हाला द्यायला म्हणून दिला."
राजेसाहेब : मी हा डूल घेतला आणि म्हणालो, "चला, आपण जरा पुढे जावूया व अजून एखादी खूण मिळते का ते बघूया. व आम्ही जरा पुढे गेलो.
राजवैद्य : तिथं आम्हाला राजगायक रडवेबुवा भेटले. मी त्यांना विचारलं, "कायहो रडवेबुवा, असे दागिने फेकत ’वाचवा, वाचवा’ असं ओरडत जाणार्‍या बाईला कुणी पळवून नेताना तुम्ही पाहिलेंत का?"
राजगायक : (प्रवेश करीत) हो, पाहिलं की. त्यांनी मला ही अंगठी दिली.
राजेसाहेब : ही अंगठी राणीची वाटत नाही.
राजगायक : तेव्हा मी म्हटलं, महाराज, राणीसाहेब आपल्याच ओठातली... चुकलो, आपल्याच बोटातली अंगठी काढून देणार होत्या. पण ती अंगठी त्यांच्या जाडजूड बोटात इतकी जाम घट्ट बसली होती की ती निघेनाच. शेवटी त्या मला म्हणाल्या, "रडवेबुवा, तुम्ही आपल्याच हातातली अंगठी खूण म्हणून महाराजांना द्या. माझी अंगठी निघतच नाही." मी म्हणालो, चालेल. फक्त काम झाल्यावर परत तेवढी द्या.
राजवैद्य : आणि आम्ही पुढे निघालो. आणि बरं का कन्याराजे, तिथं आम्हाला राजज्योतिषी बोलखोटेशास्त्री भेटले. आम्ही त्यांना विचारलं ...
तिघेजण एकत्र : कायहो बोलखोटेशास्त्री, असे दागिने फेकत, ’वाचवा, वाचवा’ असं ओरडत जाणार्‍या बाईला कुणी पळवून नेताना तुम्ही पाहिलंत का?"
राजज्योतिषी : (प्रवेश करीत) तर राणीसाहेब मला म्हणाल्या, "बोलखोटेशास्त्री, मी माझ्या हातातल्या बांगड्या खूण म्हणून देणार होते. पण त्या माझ्या हातातून निघतच नाहीत. तेव्हा तुम्ही तुमच्या हातातील बांगड्या महाराजांना द्या." मी मान डोलावली व पुढे आल्यावर माझ्या लक्षात आलं.
राणीसाहेब : काय?
राजज्योतिषी : की बहुतेक पुरुषांच्या हातात बांगड्या नसतात.
राणीसाहेब : मग?
राजज्योतिषी : मग आम्ही सगळेजण पुढे निघालो. तिथे आम्हाला विदूषक भेटला.
राजवैद्य : आम्ही त्याला तसंच विचारलं -- ते दागिने फेकणं, ओरडणारी बाई, वगैरे.
राजविदूषक : (प्रवेश करीत) आणि मी म्हणालो, महाराज, पाहिलंय का म्हणून काय विचारता. पाहिलंय. आधी या दोन डोळ्यांनी भरभरून पाहिलं. विश्वास बसेना म्हणून चष्मा, दुर्बीण, भिंग घेवून सुद्धा पाहिलं. राणीसाहेबच होत्या. महाराजांना मस्का मारायची ही उत्तम संधी होती. मी राणीसाहेबांना म्हटलं...
राणीसाहेब : हा दुर्मुखे म्हणतो कसा, "राणीसाहेब, काही काळजी करू नका. मी तुम्हाला या राक्षसाच्या तावडीतून सोडवतो."
राजकन्या : So exciting! मग?
विदूषक : मी सांगतो. मी त्या राक्षसाला म्हणालो, "मूर्खा, हिम्मत असेल तर मला पळवून ने, पण राणीसाहेबांना सोड." असं म्हणून मी काडकन त्याच्या थोबाडीत मारली. पण तो शहाणा ऐन वेळी खाली बसला व ती थप्पड माझ्याच मुस्काटीत बसली. मग त्याने मला मारलं. नंतर मला त्याने मारलं. मग आम्ही कुस्ती लढलो. कधी तो वर, मी खाली. तर कधी मी खाली, तो वर. मग मी माझ्या खिशात असलेली तपकिरीची डब्बी काढून थोडी तपकीर त्याच्या नाकात कोंबली.
राजकन्या : (हसत) मग?
विदूषक : मग काय? तो लागला जोरजोरात शिंकायला. हॅंक छी, हॅंक छी, हॅंक छी. नेमकी हीच संधी साधून मी राणीसाहेबांना उचललं आणि माझ्या घरी घेवून गेलो. (राजकन्या जोरजोरात हसायला लागते.) कन्याराजे, हसताय का? खरी गोष्ट सांगतोय मी.
राजकन्या : विदूषककाका, खरीखोटी जी असेल गोष्ट, पण तुम्ही मस्तपैकी सांगता. हसायला येतंच. तुम्ही? मम्मीला उचललं? (परत हसायला लागते.) पुढे काय झालं? तुमची हाडं खिळखिळी झाली? मग?
विदूषक : मग आम्ही सगळेजण राणीसाहेबांना घेवून इथं आलो.
राजवैद्य : मात्र उचलून नव्हे हं! (हसतो.)
राजकन्या : मग?
विदूषक : मग ... मग ...(गोंधळून) मग काय झालं?
राजकन्या : संपली गोष्ट?
विदूषक : गोष्ट? म्हणजे तुम्हाला वाटतं मी इतका वेळ थापा मारत होतो? कुठल्याही टीव्ही चॅनलवर Breaking News म्हणून आली असती ही गोष्ट.. नाही, ही बातमी. म्हणे गोष्ट संपली?
राजेसाहेब : हो, गोष्ट संपली, काळजी मिटली, पुन्हा मला झोप यायला लागली. मी चाललो झोपायला.
सगळेजण : (ओरडून) नको महाराज. झोपेची गोष्ट नको.
राणीसाहेब : तुमची झोप उडावी म्हणून तर आम्ही एवढी धडपड केली. आणि तुम्ही परत झोपायची गोष्ट करता? प्लीज़...
राजेसाहेब : हे बघा, तुम्ही नव्हता तेव्हा चिंता होती. चिंता होती तेव्हा झोप नव्हती. आता तुम्ही आहात तेव्हा चिंता नाही. चिंता नाही तेव्हा झोपलं तर कुणाच्या बापाचं काय जातं? ते काही नाही, आम्ही झोपणारच. शुभ रात्रि, Good night.
( राजेसाहेब आपल्या पलंगावर जावून झोपतात. राणीसाहेब घाईघाईने पलंगाजवळ येतात, व ... )
राणीसाहेब : (ओरडून) हं उठा आता. खूप झाली झोप. राजा म्हणून काही कामं आहेत की नाही तुम्हाला? मी पाच मोजायच्या आत उठा, नाहीतर... एक ... दोन ...
( राजेसाहेब पटकन उठून पलंगावर बसतात. सगळेजण कौतुकाने राणीकडे बघतात. )
राजेसाहेब : राणीसाहेब, ते जुनं झालं. आता असल्या धमक्यांना घाबरत नाही मी. सवय झालीय मला. शुभ रात्रि. Gooooood ... (बोलताबोलताच जांभया देत पलंगावर आडवा होतो आणि जोरजोराने घोरायला लागतो.)
राणीसाहेब : आली ना पंचाईत? आता काय करायचं?
विदूषक : काय करणार? आधी थोडा विचार करायचा, मग दवंड्या पिटवायच्या, राजाची झोप घालवणार्‍याला अर्धं राज्य व अर्धी राजकन्या ...
राजकन्या : (त्याला मधेच थांबवून) ... नाही, पूर्ण राज्य आणि पूर्ण राजकन्या देणार. (हसायला लागते.)
( परत सगळेजण आपापल्या पद्धतीने विचार करायला लागतात. हळूहळू पडदा पडायला लागतो. )


* * * * * तिसरा अंक/नाटक समाप्त * * * * *

लेखक

लक्ष्मीनारायण हटंगडी
EC51/B104, Sai Suman CHS,
Evershine City, Vasai (E)
PIN 401208
(E-mail: suneelhattangadi@gmail.com)






८